رصد خبر | در ششمین اجلاس مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه در سطح وزیران که روز چهارشنبه گذشته در مراکش برگزار شد، بیانیه‌ای صادر شد که در آن بار دیگر ادعای امارات در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج فارس تکرار شد و روسیه هم آن را تایید کرد.
در این بیانیه اعلام شده روسیه و کشورهای عربی از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز با هدف حل مناقشه از طریق مذاکرات دوجانبه با دیوان بین‌المللی دادگستری براساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل، حمایت می‌کنند. این اقدام روسیه با واکنش ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ، علی اکبر ولایتی مشاور رهبر انقلاب و محسن رضایی روبرو شد.
مطبوعات ایران هم در شماره روز شنبه بخش‌های مهمی از صفحات خود را به این موضوع اختصاص دادند و در تحلیل‌ها و گفت‌وگوهایی چرایی حمایت دوباره مسکو از مواضع ابوظبی و پشت کردن به تهران را ارزیابی کردند.
تیتر مطبوعات
فرهیختگان: گنده‌گویی روسی
وطن امروز: از کریمه بگو
هم‌میهن: نسخه روسی برای جزایر ایران
آفتاب یزد: روسیه و چین؛ «رفیق منفعت» یا «متحد استراتژیک»؟
کیهان: آقای لاوروف خطای شما بوی خیانت می‌دهد!
اعتماد: امضای بیانیه بی‌ارزش؛ خدعه روسیه
جام جم: هشدار؛ عبور از خط قرمز ایران
خراسان: تکرار وقاحت روسی
مردم‌سالاری: زخم کاری روسیه
ضعف روسیه پس از جنگ اوکراین
فرهیختگان در تحلیلی با عنوان « گنده‌گویی روسی» نوشت: روسیه در کمتر از شش ماه برای دومین بار در همراهی با کشورهای عربی و به ویژه امارات متحده عربی، علیه تمامیت ارضی ایران درخصوص جزایر سه‌گانه، موضع‌گیری کرد تا یک‌بار دیگر نشان دهد که مسکو در بحران‌ها و تحولات پیچیده‌ای که با آن روبروست، توانایی درک درست منافعش را ندارد. اوج این ناتوانی به پس از سال‌های فروپاشی و دورانی بازمی‌گردد که روسها گمان می‌کردند غرب به آنها اجازه نقش‌آفرینی در مسائل جهانی به عنوان یک قدرت تاثیرگذار را می‌دهد. این اتفاق نه‌‌تنها نیفتاد که آمریکا راهبرد مهار مسکو در مرزهای فدراسیون روسیه را در دستور کار خود قرار داد و سپس با توسعه ناتو و اتحادیه اروپا به شرق و انقلاب‌های رنگی، حلقه محاصره مسکو را تنگ‌تر کرد.
این روزنامه خاطرنشان کرد: با روی کار آمدن پوتین در روسیه، کمی فضا تغییر کرد اما با این حال، مسکو همچنان از ضعف پیشین رنج می‌برد و توانایی درک درستی از منافعش را نداشت. در بحران سوریه نیز با وجود توسعه دامنه جنگ به عراق و احتمال شعله کشیدن جریان تکفیری به بخش‌های مسلمان‌نشین روسیه، مسکو تنها نظاره‌گر این فضا بود تا در نهایت سردار سلیمانی پس از مذاکرات چند‌ساعته، توانست رئیس‌جمهور روسیه را به این جمع‌بندی برساند که منافع روسیه در حضور در نبرد است تا ایفای نقش تماشاچی. به طور حتم، اگر داعش در عراق و سوریه سرکوب نمی‌شد، امروز مسکو به جای اوکراین، باید در چچن و مناطق پیرامونی آن با داعش دست و پنجه نرم می‌کرد. به نظر می‌رسد این ناتوانی در پی جنگ اوکراین و فشارهای ناشی از آن علیه روسیه، بار دیگر ضعف دیرینه مسکو در ناتوانی درک منافعش را به نمایش گذاشت.
فرهیختان نتیجه گرفت: به نظر می‌رسد مسکو در مخمصه جنگ اوکراین، نیازمند حمایت‌های کشورهای عربی و به ویژه امارات متحده عربی است و از این‌رو تلاش می‌کند با کارت ایران، از طرف اماراتی امتیاز بگیرد. مسکو درباره میزان حساسیت افکار عمومی در ایران نسبت به تمامیت ارضی و حتی نگاه به روسیه، آگاه است اما با این حال آنها در شرایط پیچیده، یا توانایی درک منافع درازمدت خود را ندارند و یا اینکه چندان به متحدان خود وفادار نیستند. به طور حتم اگر تبعات این مواضع روسها به آنها یادآوری شود، بیانیه سومی در کار نخواهد بود.
ایران درباره کریمه موضع مشابه بگیرد ، روسیه تحمل می‌کند؟
تیتر یک روزنامه هم‌میهن در شماره روز شنبه« نسخه روسی برای جزایر ایرانی» است. در سرمقاله این روزنامه با عنوان « اشکال از ماست» نوشته شده است: برخی تحلیل‌گران معتقدند که روسیه نمی‌تواند شریک راهبردی ایران باشد. شاید در جهان دوقطبی پیش از ۱۹۹۰ چنین شراکتی قابل تصور بود، ولی اکنون وارد شدن شراکت راهبردی به سختی قابل تصور است. اصولاً با سیاست‌های موجود تهران هیچ کشوری نمی‌تواند شریک راهبردی تلقی شود. بنابراین ضمن آنکه با روسها باید بهترین روابط را داشت، ولی در تعامل دوجانبه نباید تصور و انتظارات راهبردی از آنان داشت و در نتیجه دلیلی ندارد که در سطح مزبور وارد رابطه شد. ایران نیز متقابلاً و به دلایل گوناگون نمی‌تواند شریک راهبردی برای روسیه باشد. روسها نیازمند دور زدن غرب و مقابله با آن از طریق چین، هند، برزیل و سایر قدرت‌های منطقه‌ای مثل اعراب هستند و برای این کار از هر برگی که می‌توانند استفاده می‌کنند. روسها حتی برای تحقق این هدف خود در مواضع منطقه‌ای به‌ویژه نسبت به اسرائیل نیز تغییرات جدی داده‌اند. طبیعی است که با ایران نیز همین برخورد را خواهند کرد. البته اسرائیل به دلیل روابطش با غرب و حتی وجود سنت یهودی قدرتمند در روسیه و روسها، چندان نگران این تغییر موضع آنان نیست.
بنابراین در مجموع مشکل روابط ما با روسیه بیش از آنکه ناشی از سیاست‌های آنان باشد، متأثر از انتظارات نامتعارف ما از آنان است؛ انتظاراتی که با قدرت ما در این روابط جور درنمی‌آید. مهمتر اینکه سایر روابط خود به‌ویژه با اروپا و آمریکا را غیرقابل انعطاف کرده‌ایم و قدرت بازی با روسها و هر کشور دیگری را از دست داده‌ایم. پس خودکرده را تدبیر نیست. به جای اعتراض به روسها، ابزارهای سیاستی و قدرت خود را افزایش داده و متنوع و انعطاف‌پذیر نماییم.
یوسف مولایی، وکیل دادگستری و استاد حقوق بین‌الملل درباره بیانیه مشترک روسیه و کشورهای عربی به روزنامه هم‌میهن گفت: ایران بر این جزایر حاکمیت دارد و حاکمیت هم نه قابل واگذاری و نه قابل مذاکره و نه قابل رفتن به دادگاه است. اگر ایران در مورد کریمه که اصلاً وضعش خیلی با موضوع جزایر فرق هم می‌کند موضع اعلام کند که اختلاف اوکراین و روسیه باید در دیوان بین‌المللی مطرح شود، آیا روسیه تحمل خواهد کرد؟ روسیه در این نوع بیانیه اصلاً رعایت دوستی و روابط حسنه با ایران را نکرده و طرف اماراتی‌ها را گرفته و به آنها یک پاداش می‌دهد برای اینکه احتمالاً امتیازاتی که می‌خواهد در جاهای دیگر بگیرد و از کیسه خلیفه دارد می‌بخشد. ما حاکمیت‌مان در جزایر سه‌گانه نه قابل مذاکره است، نه اختلافی داریم با کسی که بخواهیم به دیوان برویم.
کیهان: آقای لاوروف خطای شما بوی خیانت می‌دهد!
حسین شریعتمداری مدیرمسئول کیهان در یادداشتی به تحلیل نشست مراکش پرداخته و نوشته است» در این نشست بار دیگر ادعای واهی و بی‌اساس امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی مطرح شده است! آقای لاوروف یک سیاستمدار کهنه‌کار است و به خوبی از ده‌ها سند غیرقابل انکار که مالکیت قطعی ایران بر جزایر یاد شده را ثابت می‌کند، با خبر است. نه فقط جمهوری اسلامی ایران بلکه ما در کیهان نیز فهرست روشنی از اسناد مورد اشاره را منتشر کرده‌ایم. و سؤال این است که دولت روسیه با توجه به مالکیت قطعی ایران بر جزایر سه‌گانه، چرا و با چه انگیزه‌ای بیانیه مجمع را امضا کرده است؟! این اقدام دولت روسیه غیر از نفاق و دورویی در سیاست خارجی این کشور چه نام دیگری میتواند داشته باشد؟!
او افزود: آیا از دولت روسیه بعید نبود که در نمایش فراری دادن رژیم صهیونیستی و سران بی‌غیرت برخی از کشورهای عربی از بن‌بستی که با آن رو‌به‌رو شده‌اند، نقش‌آفرینی کند؟ این اقدام دولت روسیه اگر خطا باشد، خطایی نابخشودنی است و رنگ خیانت دارد!… از کشورهای عربی حاضر در نشست یاد شده غیر از دشمنی با ایران اسلامی و همراهی با رژیم صهیونیستی انتظاری نمی‌رود ولی دولت روسیه باید پاسخگوی اقدام پلشت و غیر‌قانونی خود علیه جمهوری اسلامی ایران باشد. آقای لاوروف از اسناد فراوانی که بر حاکمیت قطعی و بلا منازع ایران بر جزایر سه‌گانه حکایت می‌کند، با خبر است. و از این روی اقدام دولت روسیه اگر هم خطا باشد، بوی خیانت می‌دهد و کمترین انتظار از دستگاه دیپلماسی کشورمان آن است که از دولت روسیه بخواهد رسماً و علناً از اقدامی که علیه تمامیت ارضی ایران اسلامی انجام داده است پوزش بخواهد و با توجه به اسناد غیرقابل انکار موجود، بر حاکمیت ایران بر سه جزیره یاد شده تاکید کند.
فهم نادرست وزیر خارجه روسیه
صباح زنگنه، کارشناس غرب آسیا به اعتماد گفته است: ، این موضع غلط متاسفانه یا از فهم نادرست وزیر خارجه روسیه است یا ناشی از تلاش گروه‌های مخرب در ساختار سیاسی مسکو است که سعی می‌کنند روابط ایران و روسیه را دچار تنش و بحران کنند. روسیه باید بداند که ورود به این نوع مقوله‌ها که برای جمهوری اسلامی ایران حساسیت بسیار بالایی هم دارد، هرگز به نفعش تمام نخواهد شد و بهتر است کشورهایی که دعوت‌کننده را نصیحت کنند از ورود به این مناقشات خودداری کنند. چون جمهوری اسلامی هرگز اجازه نخواهد داد هر کشوری، چه شرقی باشد و چه غربی به این مقوله وارد شود؛ حتی اگر در حد صدور بیانیه باشد چه برسد که بخواهند راه‌حلی پیشنهاد کنند یا مسیر دیگری را در پیش بگیرند.
برجام قربانی امیال پوتین شد
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم به شرق گفته است: وقتی اعضای دولت رئیسی و جریان‌های رسانه‌ای همسو داشتند، تعداد پله‌هایی را که مثلا پوتین برای بدرقه رئیسی طی کرده است، می‌‌شمردند و می‌گفتند که رئیس‌جمهور روسیه ۶۷ پله را برای بدرقه همتای ایرانی خود طی کرده است و این نشان از قدرت سیاست خارجی ایران دارد، درست همان زمان اعضای دولت پوتین در ابوظبی به دنبال تنظیم یک بیانیه ضدایرانی دیگر بودند که در مراکش منتشر شد. ما باید این موضوع را جدی بگیریم که تکرار تأیید روسیه بر ادعای واهی امارات درباره مالکیت بر جزایر سه‌گانه ایرانی میتواند به یک روند و رویه سیاسی و دیپلماتیک تبدیل شود و فشارها را بر تهران افزایش دهد.
فلاحت‌پیشه افزود: متأسفانه در ایران طیفی در روند اجرائی سیاست خارجی‌ها حضور دارد که نگاه غالبش، برتری شعار بر عمل است و تأسف بیشتر اینجاست که خودشان، شعارهای خودشان را هم باور کرده‌اند. در این شرایط است که کشور کوچکی مانند امارات متحده عربی همین چند هفته پیش بود که بیشتر سران و مقامات جهان را در دوبی تحت عنوان نشست آب و هوایی «۲۸COP» جمع کرد و اتفاقا مسکو همان‌گونه عمل کرد که ابوظبی خواست. چون امارتی‌ها به‌خوبی می‌دانند در عرصه سیاست خارجی چگونه عمل کنند که بتوانند حتی بازیگران به‌اصطلاح ابرقدرتی مانند روسیه را هم در مسیر و ریل‌گذاری خود پیش ببرند.
او گفت: روسیه در منازعه تجاوز خود به خاک اوکراین به‌گونه‌ای رفتار کرد تا نهایتا ایران شریک جرم و شریک تحریم روسیه در جنگ با اوکراینی‌ها باشد و از همه مهم‌‌تراحیای برجام قربانی منافع و امیال پوتین در تجاوز به خاک اوکراین شد.
ناصر نوبری نخستین سفیر جمهوری اسلامی ایران در شوروی هم به شرق گفت: روابط رو به گسترش روسیه با شیوخ ثروتمند عرب به دهان روسها خیلی مزه کرده و برایشان بسیار ابعاد تازه‌ای دارد؛ در‌حالی‌که روابط با ایران کهنه شده و در همه ابعاد تجربه و پیموده شده است. دست ایران برای روسها خوانده‌شده است و ایران را در کنار خود ثابت می‌بینند. دو دیدار سران در مسکو در این راستا بسیار مهم و کلیدی بوده و روسها را مطمئن به خواندن دست ایران کرده است. تیم دیپلماسی ایران حتما باید نگرانی و حساسیت ایران را در قبال سه جزیره در مذاکرات رئیسی با پوتین قرار می‌دادند. اکنون فقط چند روز بعد از دیدار سران، موضع‌گیری راحت و بی‌دغدغه روسها در قبال سه جزیره نشان می‌دهد که متأسفانه این کار صورت نگرفته و این اوج غفلت بخش سیاسی وزارت امور خارجه است.
او گفت: وقتی ارزیابی روسها این است که در‌هر‌حال ایران واکنش جدی نخواهد داشت و به یک بیانیه اکتفا خواهد کرد، طبیعی است که مرتب این مواضع را تکرار کرده و همچنان از آن برای نزدیکی بیشتر به اعراب ثروتمند استفاده کنند و از آنها امتیاز بگیرند. متأسفانه تداوم انفعال ایران دارد باعث می‌شود موضع روسها در قبال سه جزیره ایرانی یک موضع‌گیری استراتژیکی برای روسها شود.
ذهنیت مقامات ایرانی با مقامات «پکن – مسکو» هیچ نقطه مشترکی ندارد
استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان با «شریک معمولی» دانستنِ چین و روسیه به آفتاب یزد گفت: تلقی متحد استراتژیک، حداقل در مورد چین و روسیه یک برداشت کاملاً نادرست است که برخی گمان می‌کنند تبلیغ «گرایش به شرق» از سوی مسئولان به منزله متحد استراتژیک بودن چین و روسیه با جمهوری اسلامی ایران است که در واقع این چنین نیست!
محمدعلی بصیری می‌افزاید: «اساساً اطلاق «متحد استراتژیک» به کشور یا کشورهایی درست است که پیمان نامه‌های نظامی، امنیتی، اقتصادی و راهبردی، آن هم به صورت کاملاً رسمی امضاء کنند در حالی که چنین پیمان نامه‌ای مابین ایران از یک طرف و چین و روسیه در سوی دیگر، عملاً به امضاء نرسیده و نهایت همکاری‌های این سه کشور (ایران، چین و روسیه) در حد همان تفاهم نامه‌های همکاری بلند مدت است که می‌بینیم همچنان روی کاغذ باقی مانده و عملاً هیچ منفعت و فایده‌ای برای تهران در پی نداشته است. » (یا حداقل بازگو نشده است)
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: نقطه‌ی قابل تامل که افکار عمومی را حساس و تا حدودی بدبین کرده است بی‌ارتباطی ذهنیت مقامات ایرانی با آن ذهنیتی است که چینی‌ها و روسها دارند به این معنا که، اساساً چینی‌ها و روسها براساس منافع ملی و مسائل راهبردی خود تصمیم می‌گیرند و نه با خوشایندها و بدآیندهایی که ما در ذهن داریم!
بصیری می‌افزاید: البته افکار عمومی در این فقره تقصیری ندارد زیرا تبلیغات وسیع باعث شده تا چنین ذهنیت و توقعاتی نزد افکار عمومی به وجود آید وگرنه خودِ مسئولان عالی رتبه‌ی نظام هم از واقعیت‌هایی که وجود دارد بی‌خبر نیستند.
نباید منتظر بمانیم تا تمامیت ارضی ایران را انکار کنند
جمهوری اسلامی در سرمقاله شنبه با عنوان « ما و اشتهای سیری‌ناپذیر کرملین » نوشت: در سال‌های اخیر که مسئولان جمهوری اسلامی ایران چرخش شدیدی در سیاست بین‌المللی به سوی چین و روسیه نشان داده‌اند، باز هم این دو قدرت شرقی از لگد زدن به ایران در موارد مختلف کوتاه نیامدند. تازه‌ترین و البته زشت‌ترین مورد، همراهی چین و روسیه با امارات در مورد انکار مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک است.
در ششمین اجلاس مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه در سطح وزیران که روز چهارشنبه گذشته در مراکش ادعای پوچ امارات در زمینه مالکیت بر جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج فارس تکرار شد و مورد تایید روسیه هم قرار گرفت. تامل‌برانگیز اینست که این خیانت مسکو فقط دو هفته بعد از آنکه پوتین دست رئیس‌جمهور ایران را در کرملین فشرد صورت گرفته است!
این روزنامه نوشت: اینکه علیرغم این اعتراضات و وجود اسناد و مدارک غیرقابل انکار باز هم روسیه مرتکب چنین خیانتی نسبت به تمامیت ارضی ایران می‌شود، مفهومی غیر از خصومت با ایران و قابل اعتماد نبودن ندارد. مقامات چینی و روسی هربار بعد از اعتراض ایران تلاش کردند با توسل به توجیهات غیرموجه از ماجرا عبور کنند ولی هرگز درصدد جبران خیانت خود برنیامدند.
به نوشته جمهوری اسلامی، وزارت امور خارجه کشورمان هرچند همواره موضعگیری‌های خلاف چین و روسیه را محکوم کرده و با عباراتی از قبیل «جزایر ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک تعلق ابدی به ایران دارند و جزء جدائی‌ناپذیر سرزمینی جمهوری اسلامی ایران هستند» تلاش می‌کند از ماجرا عبور کند، ولی این قبیل پاسخ دادن نمی‌تواند بازدارندگی داشته باشد و پکن و مسکو را از تکرار چنین رفتار خصمانه‌ای پشیمان کند. برای جلوگیری از تکرار گستاخی‌های چین و روسیه نسبت به تمامیت ارضی ایران، راه‌های دیپلماتیک زیادی در عرف سیاست بین‌الملل وجود دارند که وزارت امور خارجه ما باید به آنها متوسل شود.
تحلیلگر جمهوری اسلامی افزود: چین و روسیه علیرغم ژست‌های ساختگی دوستانه، جایگاهی برای ایران در معادلات سیاسی بین‌المللی قائل نیستند. حکمرانان این دو کشور با تکیه بر دیکتاتوری داخلی و انحصارطلبی خارجی فقط به منافع خود فکر می‌کنند. چیزی که پوتین برای تصاحب مجدد قدرت و ادامه سلطه خود بر روسیه تا عبور از ۳۰ سال فرمانروائی با هدف بازسازی شوروی سابق برداشته، نشان‌دهنده اشتهای سیری‌ناپذیر ساکنان کرملین است. آیا باز هم می‌خواهیم ساده‌لوحانه به روسها اعتماد کنیم و منتظر بمانیم بار دیگر تمامیت ارضی کشورمان را انکار کنند؟
ایران توانست پوتین را به واکنش وادارد
وطن امروز در تحلیلی از واکنش احتمالی ایران به موضع روسیه درباره جزایر ایرانی نوشته است ایران به واسطه نفوذی که در منطقه دارد و بر اساس واقعیات میدانی، نسبت به وجه‌المصالحه قرار گرفتن حاکمیت ملی خود در مناسبات کشورها، واکنش‌های معناداری خواهد داشت. کما اینکه پس از نشست مشترک اعراب و روسیه در تیرماه و صدور بیانیه‌ای که در بندی از آن علیه جزایر ایرانی مطالبی مطرح شده بود؛ ایران هم به صورت علنی دولت پوتین را مورد موأخذه قرار داد و هم در موضوعاتی که مستقیما با حاکمیت ملی روسها مرتبط است، اقداماتی انجام گرفت. همین رفتار ایران باعث شد ولادیمیر پوتین هم نسبت به قراردادهای بزرگ با ایران دستور تسریع دهد و هم در سخنرانی خود در اجلاس بریکس، تعمدا از عبارت «خلیج فارس» استفاده کند تا از این طریق عمق مناسبات خود با ایران را نشان دهد.
این روزنامه افزود: روسیه و ایران اینک در حال فراهم کردن مفاد یک توافق بسیار بزرگ هستند. این توافق در ایجاد بلوک ضدآمریکایی میان ایران و روسیه بسیار اثرگذار است و اثرات بسیار زیادی در مناسبات کشورهای منطقه خواهد گذاشت. در این میان اما اینکه روسها اکنون در یک ائتلاف راهبردی ضدآمریکایی با ایران هستند، نباید باعث شود لاوروف علیه تقویت دیدگاه‌های ایران در منطقه، بویژه پس از حمله ۷ اکتبر مقاومت فلسطین به صهیونیست‌ها و نمودار شدن ستاره‌ای به نام یمن در مناسبات منطقه‌ای، اقدامات شیطنت‌آمیزی که نشان‌دهنده تلاش برای رقابت با نفوذ ایران در منطقه است، انجام دهد.
