میدل‌ایست‌آی در گزارشی تحلیلی به بررسی دلایل تصمیم ناگهانی اردن برای ممنوعیت فعالیت اخوان‌المسلمین پرداخته است؛ تصمیمی که به گفته این رسانه، تنها نتیجه تحولات داخلی نیست، بلکه حاصل فشارهای هماهنگ عربستان سعودی، امارات و اسرائیل بر امان است.
رصدخبر | جهان ؛ میدل‌ایست‌آی در تحلیلی با مرور پیشینه روابط اخوان‌المسلمین و حکومت اردن، به تغییرات جدید در معادلات سیاسی منطقه و تلاش امان برای جلب حمایت مالی و سیاسی تازه نیز پرداخته است. متن کامل این تحلیل را می‌خوانید.
نقش فشارهای منطقه‌ای در کارزار علیه بزرگ‌ترین گروه اپوزیسیون پادشاهی
تصمیم اردن برای ممنوعیت رسمی فعالیت‌های اخوان‌المسلمین، بزرگ‌ترین و سرسخت‌ترین گروه اپوزیسیون این کشور، احتمالاً نتیجه فشارهای هماهنگ از سوی عربستان سعودی، امارات متحده عربی و (رژیم) اسرائیل بوده است.
اوایل این هفته، اردن اخوان‌المسلمین را به برنامه‌ریزی برای انجام حملاتی در داخل کشور متهم کرد؛ اعلامیه‌ای که یک هفته پس از آن صادر شد که نیروهای امنیتی از دستگیری ۱۶ نفر همراه با مقادیر زیادی اسلحه و مواد منفجره خبر داده بودند.
در هفته‌های منتهی به این اعلام، موجی از تحریک علیه اخوان‌المسلمین فضای پادشاهی هاشمی را فراگرفته بود؛ موجی که عمدتاً توسط رسانه‌های نزدیک به دولت و حساب‌های کاربری وابسته به نهادهای امنیتی در شبکه‌های اجتماعی هدایت می‌شد.
هنگامی که مقامات اردنی خبر بازداشت این گروه را اعلام کردند، ناظران و تحلیلگران، لحن و زمان‌بندی این اعلامیه را اوج یک کارزار سیاسی فزاینده علیه اخوان‌المسلمین دانستند.
رسانه‌های دولتی به نقل از سخنگوی دولت اعلام کردند که مظنونان بازداشت‌شده عضو اخوان‌المسلمین بوده و قصد «ایجاد آشوب» را داشته‌اند.
مدتی بعد، این رسانه‌ها اعترافات هشت نفر از مظنونان را پخش کردند؛ شش نفر از آنان مدعی شدند که عضو اخوان‌المسلمین هستند.
تنها یک هفته پس از این ماجرا، و پیش از آنکه هیچ‌یک از بازداشت‌شدگان به دستگاه قضایی معرفی شوند، وزارت کشور اردن از ممنوعیت کامل فعالیت اخوان‌المسلمین خبر داد و این گروه را به تولید و انباشت سلاح و تلاش برای بی‌ثبات‌سازی کشور متهم کرد. هم‌زمان، وزارت کشور اعلام کرد که تحقیقات درباره مؤسسات وابسته به این گروه آغاز شده است.
در همین زمان، نیروهای امنیتی به دفتر «جبهه عمل اسلامی» (IAF)، بازوی سیاسی اخوان‌المسلمین، یورش بردند. بسیاری از ناظران این اقدام را مقدمه‌ای برای لغو مجوز فعالیت این حزب دانستند.
جبهه عمل اسلامی، بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون اردن، هم‌اکنون ۳۱ نماینده در پارلمان دارد و سال گذشته موفق شد نزدیک به یک‌سوم آرای مردمی را در انتخابات کسب کند؛ دستاوردی که بزرگ‌ترین پیروزی انتخاباتی این حزب از زمان تأسیسش در سال ۱۹۹۲ به شمار می‌رود.
اخوان‌المسلمین هرگونه ارتباط با این گروه بازداشت‌شده و طرح ادعایی را رد کرد، اما واکنش این گروه ظاهراً بحران داخلی آن را عمیق‌تر کرد.
به‌جای ابراز همبستگی با بازداشت‌شدگان ــ که خودشان نیز اتهامات را رد کرده و هدفشان را تنها حمایت از غزه عنوان کرده بودند ــ اخوان‌المسلمین کاملاً از آنان فاصله گرفت.
این موضع‌گیری، افکار عمومی را از این گروه دور کرد و توانایی اخوان‌المسلمین را برای مقابله با کارزار دولت علیه خود کاهش داد.
در ۲۳ آوریل، هم‌زمان با اعلام رسمی ممنوعیت اخوان‌المسلمین از سوی وزیر کشور مازن الفریه و هشدار به رسانه‌ها درباره انتشار بیانیه‌ها یا مصاحبه با اعضای این گروه، شاه عبدالله دوم برای دیداری غیررسمی عازم عربستان سعودی شد تا با ولیعهد محمد بن سلمان دیدار کند.
زمان‌بندی این سفر، گمانه‌زنی‌ها درباره نقش عربستان در هدایت این سرکوب را تقویت کرد و تحلیلگران پیش‌بینی کردند که کارزار علیه جبهه عمل اسلامی نیز ممکن است ادامه یابد و در نهایت به ممنوعیت کامل آن منجر شود.
به این ترتیب، به نظر می‌رسد دولت اردن فصل جدیدی در روابط خود با اخوان‌المسلمین آغاز کرده است.
در آستانه سفر ترامپ
عربستان سعودی و امارات متحده عربی مدت‌هاست که پیشگام تلاش برای تضعیف اخوان‌المسلمین در منطقه بوده‌اند.
هر دو کشور از کودتای ارتش مصر علیه دولت اخوان‌المسلمین در سال ۲۰۱۳ حمایت کردند و همچنان از سرکوب گسترده اعضای این گروه که به زندانی شدن هزاران نفر انجامیده است، پشتیبانی می‌کنند.
برخی تحلیلگران معتقدند که کارزار اردن علیه اخوان‌المسلمین تحت فشار هماهنگ عربستان، امارات و اسرائیل در حال پیشرفت است.
این تشدید اقدامات در پی بیش از ۱۸ ماه اعتراضات تقریباً روزانه در اردن در حمایت از حماس و محکومیت جنگ اسرائیل علیه غزه روی داده است.
تظاهرات‌کنندگان بارها به سمت مرز فلسطین اشغالی حرکت کرده و سفارت (رژیم) اسرائیل در امان را هدف قرار داده‌اند.
یک روزنامه‌نگار اردنی که به شرط ناشناس ماندن با میدل‌ایست‌آی گفتگو کرده است، گفته که زمان‌بندی ممنوعیت اخوان‌المسلمین ممکن است با تحرکات دیپلماتیک منطقه‌ای مرتبط باشد.
او گفت: «این کارزار پیش از سفر قریب‌الوقوع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به منطقه آغاز شده و ممکن است اقدامی پیشگیرانه برای ترغیب ترامپ به بازگرداندن کمک‌های تعلیق‌شده آمریکا باشد.»
وی افزود: «عربستان سعودی و امارات از تحولات اردن بی‌اطلاع نیستند و دیدار شاه عبدالله دوم با محمد بن سلمان این مسئله را تأیید می‌کند.»
این روزنامه‌نگار همچنین تصریح کرد: «اردن ممکن است در پی جلب حمایت مالی عربستان برای جبران قطع کمک‌های آمریکا باشد که ترامپ آن را تعلیق کرده است.»
حمایت از سلطنت
بسیاری از ناظران اردنی معتقدند که اخوان‌المسلمین از زمان تأسیس دولت اردن در سال ۱۹۴۶ یکی از ارکان ثبات این کشور بوده است.
حذف این گروه از صحنه سیاسی شاید رضایت کشورهای همسایه را جلب کند، اما خطر بی‌ثباتی داخلی را نیز در پی دارد؛ چراکه اخوان‌المسلمین طی هشت دهه بخشی جدایی‌ناپذیر از ساختار سیاسی کشور بوده است.
اخوان‌المسلمین در سال ۱۹۴۵ در اردن تأسیس شد و شاه عبدالله اول شخصاً در مراسم افتتاح نخستین دفتر این گروه شرکت کرد.
خبرنگاران میدل‌ایست‌آی با چندین نفر از اعضای اخوان‌المسلمین و همچنین تحلیلگران و روزنامه‌نگاران مستقل تماس گرفتند، اما همگی به دلیل فرمان اخیر دولت که گفتگو، دفاع، تبلیغ یا انتشار بیانیه‌های این گروه را ممنوع کرده است، از اظهارنظر خودداری کردند.
از آن زمان، اخوان‌المسلمین به صورت قانونی فعالیت داشته و زمانی که دولت اردن در سال ۱۹۵۷ احزاب سیاسی را منحل کرد، این گروه از این حکم مستثنا شد و به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود ادامه داد.
اخوان‌المسلمین همواره از نظام سیاسی حمایت کرده و در بحران‌های جدی که تاج‌وتخت اردن را تهدید می‌کرده، در کنار شاهان کشور ایستاده است.
در سال ۱۹۵۷، این گروه در برابر کودتای نافرجام دولت سلیمان النابلسی و جنبش افسران آزاد به رهبری علی ابونوار، جانب شاه حسین را گرفت.
این افسران که مورد حمایت جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور وقت مصر بودند، در نهایت شکست خوردند. تنها یک سال بعد، کودتای مشابهی در عراق سلطنت هاشمی را سرنگون کرد.
در سال ۱۹۷۰، شدیدترین نبرد نظامی میان ارتش اردن و نیروهای سازمان آزادی‌بخش فلسطین ــ که به «جنگ سپتامبر» مشهور است ــ رخ داد و یکی از جدی‌ترین تهدیدها علیه سلطنت اردن به شمار رفت.
وفاداری بی‌پاداش
بر اساس اظهارات صالح العرموطی، وکیل و عضو پارلمان اردن در یک نطق اخیر، اخوان‌المسلمین در جریان این درگیری، هرچند یک گردان در کنار نیروهای مقاومت فلسطین داشت، اما سلاح بر زمین گذاشت و از رویارویی با ارتش اردن خودداری کرد.
اخوان‌المسلمین همچنین در جریان قیام آوریل ۱۹۸۹ که نزدیک بود سلطنت را سرنگون کند، از حکومت حمایت کرد.
این قیام پس از سقوط ارزش دینار اردن و افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی به وقوع پیوست و موجی از خشم عمومی را برانگیخت.
بحران نهایتاً به اعلام گذار دموکراتیک و برگزاری انتخابات پارلمانی همان سال منجر شد که طی آن اخوان‌المسلمین موفق به کسب یک‌سوم کرسی‌های مجلس شد.
در سال ۱۹۹۶ نیز این گروه در جریان «قیام نان» که ناآرامی‌های گسترده‌ای در پی داشت، از حکومت حمایت کرد.
این اعتراضات که به دنبال افزایش قیمت نان رخ داد، به سقوط دولت عبدالکریم کبریتی انجامید. شاه حسین در آن زمان از جبهه عمل اسلامی تمجید کرد و اعلام کرد که این حزب در اعتراضات نقشی نداشته که همین موضع به کاهش تنش‌ها کمک کرد.
امروز اردن در حال گذار از یک دگرگونی عمده سیاسی است. حاکمیت کشور به نظر می‌رسد اخوان‌المسلمین را باری بر دوش خود می‌داند و معتقد است که حذف این گروه می‌تواند راه را برای بهبود روابط با عربستان، امارات و اسرائیل هموار کند.
همچنین امید می‌رود که این اقدام، دولت ترامپ را به ازسرگیری کمک‌های مالی به اردن متقاعد کند.
