رصد خبر | سال نو برای دستگاه دیپلماسی ایران با انتقاد شروع شد. نوک پیکان انتقادها به دولت ، این بار به سوی وزارت امور خارجه نشانه رفت.
منتقدان می‌گفتند دستگاه دیپلماسی نتوانسته از جایگاه خود دفاع کند و از چارچوب تصمیم‌گیری سیاست خارجی ایران خارج شده است.
در کنار آن، منتقدانی هم بودند که عملکرد سیاست خارجی در سال گذشته را تحلیل کردند و نکات منفی در این حوزه را بیش از موارد مثبت می‌دیدند.
پنج سفر و صدها حاشیه
سه سفر پیاپی علی شمخانی و دو سفر سید کمال خرازی حاشیه‌هایی را برای دستگاه دیپلماسی ایران ایجاد کرد.
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در ۱۹ اسفند پس از ۴ روز مذاکره فشرده با هیات سعودی و با میانجیگیری چین توافق‌نامه‌ای را امضا کرد که به موجب آن تهران و ریاض توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و سفارتخانهها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند.
در این توافق به وزیران خارجه دو کشور نیز تکلیف شد که با یکدیگر دیدار و تمهیدات لازم برای تبادل سفیران را اتخاذ کنند.
اعلام این توافق بدون هیچ مقدمه‌ای به اندازه کافی رسانه‌ها را شگفت زده کرد. هرچند همه رسانه‌ها از این توافق استقبال کردند ولی امضای علی شمخانی پای این توافق‌نامه بر روی اصل خبر سایه انداخت.
هنوز تحلیل‌ها در این زمینه شکل نگرفته بود که شمخانی دو سفر دیگر نیز رفت. او در ۲۵ اسفند به ابوظبی رفت و با محمد بن زاید رییس امارات متحده عربی گفت‌وگو کرد و سه روز بعد، در ۲۸ اسفند به بغداد رفت و در آنجا هم توافق‌نامه امنیتی امضا کرد و با مقام‌های بلندپایه عراقی نیز دیدار و گفت و گو کرد.
قابل پیش‌بینی بود که نوک پیکان انتقادها و حملات متوجه وزارت امور خارجه شود؛ اینکه چرا دیپلماسی ایران در وزارت امور خارجه متمرکز نیست و دیگر اینکه آیا اصولا وزارت امور خارجه از این سفرها اطلاع دارد یا همچون رسانه‌ها و مردم نظاره‌گر تحولات و اتفاقات است.
شمخانی در یک مصاحبه ، اشاره‌ای گذرا به نقش وزارت امور خارجه کرد تا بگوید سفرهای او با هماهنگی دستگاه دیپلماسی صورت گرفته است اما این یک جمله برای افکار عمومی قانع‌کننده نبود. تا اینکه امیرعبداللهیان ناگزیر از یک توییت شد. او نوشت سفر شمخانی به امارات و عراق “پدیده جدیدی نیست و نماینده وزارت خارجه در سفرها همراه او است”.
وزیر امور خارجه در یک نشست خبری هم از اینکه برخی ” به دنبال دوقطبی‌های جدید” در کشور هستند انتقاد کرد و گفت: وجه غالب سفرهای شمخانی که این روزها متراکم شده است بعد امنیتی دارد.
موج رسانه‌ای نسبت به نقش وزارت امور خارجه فروننشسته بود که سفری دیگر انجام شد؛ این بار، سید کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی به همراه سید عباس عراقچی دبیر این شورا به سوریه رفتند و سال نو را در سوریه تحویل کردند.
خرازی و عراقچی دو روز در سوریه ماندند و دیدارهای مختلفی با مقام‌های سوری از جمله بشار اسد رییس جمهور آن کشور داشتند و از آنجا به لبنان رفتند.
در سفر دو روزه به لبنان هم، خرازی و عراقچی با مقام‌های لبنانی دیدار کردند، از سید حسن نصر الله دبیرکل حزب‌الله گرفته تا نجیب میقاتی رئیس جمهور.
آنهایی که نسبت به جایگاه وزارت امور خارجه در پیشبرد سیاست خارجی کنونی ایران تردید داشتند، این سفر را نشانه‌ای دیگر برای اثبات دیدگاهشان می‌دانستند. منتقدان دولت از وزارت امور خارجه انتقاد کردند که منفعلانه عمل کرده و سیاست خارجی را از دست دولت خارج کرده است.
خرازی صریح‌تر به انتقادها پاسخ داد
در کنار همه دغدغه‌ها از جایگاه وزارت امور خارجه، حضور عراقچی در کنار خرازی هم برای عده‌ای رنج مضاعف شده بود. آنهایی که نسبت به فعالیت مذاکره کننده ارشد سابق هسته‌ای ایران حساس بودند با این سفر حساس‌تر شدند. برخی رسانه‌ها عکس عراقچی را از تصویر دیدارهای خرازی حذف می‌کردند و بعضی دیگر نام او را در خبر ترکیب هیات اعزامی و دیدارها قلم میزدند.
خرازی در واکنش به همه انتقادها و حساسیت‌ها گفت: متاسفانه برخی افراد از اخبار این سفر سوءاستفاده کرده این سفر و سفرهای جناب آقای شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی (شعام) را ناهماهنگ با وزارت خارجه تلقی کردند که نشان می‌دهد از برنامه‌های هماهنگ کشورمان در زمینه روابط خارجی ناآگاهند.
رئیس شورای راهبردی روابط خارجی گفت: طبیعی است که حل مسائل عالی امنیتی با شعام و پیشنهاد راهبرد با شورای راهبردی و اجرای سیاست خارجی با وزارت خارجه است که در هماهنگی کامل انجام می‌گیرد. طبعا اشاعه اینگونه تفسیرهای نادرست به مصلحت روابط خارجی کشور نیست.
سخنان خرازی دست‌کم تا مدتی موج انتقادها را فرونشانده است.
دیدار سفیران ایران و عربستان؛ پیش از وزیران خارجه
وزیران خارجه ایران و عربستان در یک هفته گذشته، دو بار تلفنی گفت‌وگو کردند و توافق کردند که در ماه رمضان با یکدیگر دیدار و درباره بازگشایی سفارتخانهها و کنسولگری‌ها تصمیم‌گیری کنند.
اما پیش از گفت‌وگوی تلفنی وزیران خارجه ایران و عربستان، کلید تعامل دو کشور در سطح دیپلمات‌ها را سفارت ایران در تاجیکستان زد.
محمد تقی صابری سفیر ایران در تاجیکستان برای جشن نوروز این سفارتخانه از همتای سعودی هم دعوت کرد که از قضا، سفیر عربستان هم آن را پذیرفت.
اطلاع‌رسانی این رویداد و خبرها و عکس‌هایی که از آن منتشر شد ، بازتاب گسترده‌ای داشت. عکس‌هایی که خوشامدگویی سفیر ایران به همتای سعودی را نشان می‌داد و نیز تصویری از حضور دیپلمات سعودی در ردیف نخست در جشن سفارت ایران در دوشنبه در بسیاری از رسانه‌های ایرانی و خارجی منتشر شد .
طبیعی بود که این ابتکار به سایر سفارتخانهها هم سرایت کند.
پس از آن، سفیران ایران در اسپانیا و نروژ هم عکس‌هایی با همتایان سعودی خود منتشر کردند ولی این بار، آنها میهمان بودند و سفیر عربستان میزبان.
چهارمین میهمانی را سفارت ایران در بغداد میزبانی کرد . ضیافت افطار که سفیر عربستان سعودی هم در آن شرکت کرد.
نصری: اجماع بی‌سابقه علیه ایران شکل گرفت
رضا نصری نقدی کلان به سیاست خارجی ایران مطرح کرد و گفت که سال ۱۴۰۱ را سالی خوب برای سیاست خارجی کشور نمی‌داند و معتقد است که اجماعی بی‌سابقه در عرصه بین‌الملل علیه ایران شکل گرفته است.
این حقوقدان بین‌الملل به ایسنا گفت: در مجموع سال ۱۴۰۱ سال خوبی برای سیاست خارجی کشور نبود. ایران متهم به مشارکت در جنگ اوکراین شد، مذاکرات هسته‌ای به تعویق افتاد، روابط ایران و اروپا به پایین‌ترین سطح خود در سه دهه اخیر سقوط کرد، تحریم‌ها تشدید شد، پای اسرائیل در منطقه محکم‌تر شد و بحران داخلی موجب شد لابی‌ها و جریان‌های ایران‌ستیز در خارج از کشور بتوانند بسیاری از اهداف دیرینه و معطل‌مانده خود را محقق کنند.
او در عین حال توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و عربستان را دو اتفاق مثبت در آخر سال گذشته ارزیابی کرد که “می‌تواند تاثیرات ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی قابل ملاحظه داشته باشد.”
این حقوقدان بین الملل دست‌کم دو چالش را پیش روی ایران در سال ۱۴۰۲ می‌بیند: اول خطر تعمیم و تسری عواقب جنگ اوکراین به ایران که با تشدید منازعات میان روسیه و غرب برجسته خواهد شد و دوم تحرکات و اقداماتی که اسرائیل برای شکست دادن دیپلماسی و حفظ فضای امنیتی علیه ایران اتخاذ خواهد کرد.
او می‌گوید: حتی در زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا راسأ علیه ایران روزانه موضع می‌گرفت، نتانیاهو از نفوذ و اعتبار بالاتری برخوردار بود و افرادی مانند مایک پومپئو، بولتون و عادل‌الجبیر در رسانه‌های بین‌المللی جولان می‌دانند و شخصی مانند نیکی هیلی فعالانه در سازمان ملل علیه ایران توطئه می‌چید، اجماع و فضای بین‌المللی به این نحو علیه ایران شکل نگرفته بود.
