رصدخبر | در روز شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۴، شهر رم، پایتخت ایتالیا، میزبان دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده با میانجی‌گری عمان بود.
این گفت‌وگوها که با هدف رسیدگی به مسائل مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران برگزار شد، با دیدارهای دیپلماتیک سطح بالا، اظهارات مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حاشیه‌سازی‌های رسانه‌ای همراه بود. وزیر امور خارجه ایران مذاکرات را «سازنده و رو به جلو» توصیف کرد و از ادامه جلسات کارشناسی در عمان خبر داد.
دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم
شهر رم، پایتخت ایتالیا، امروز شاهد یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک سال بود. دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده با میانجی‌گری عمان در اقامتگاه سفیر این کشور برگزار شد. این مذاکرات که در ادامه دور اول گفت‌وگوها در مسقط (۲۳ فروردین) انجام شد، با حضور مقامات ارشد دیپلماتیک و اظهارنظرهای بین‌المللی همراه بود و امیدها را برای پیشرفت در حل‌وفصل مسائل هسته‌ای ایران افزایش داد.
پیش‌زمینه دیپلماتیک: دیدارهای کلیدی پیش از مذاکرات
رایزنی وزرای خارجه ایران و ایتالیا
پیش از آغاز رسمی مذاکرات، «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با «آنتونیو تاجانی»، وزیر امور خارجه و معاون نخست‌وزیر ایتالیا، در محل وزارت خارجه این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. این دیدار که پیش‌درآمدی بر مذاکرات اصلی بود، به بررسی روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و نقش ایتالیا در تسهیل این گفت‌وگوها اختصاص داشت. عراقچی از همکاری ایتالیا با عمان برای میزبانی این دور از مذاکرات قدردانی کرد و تاجانی نیز از فرصت میزبانی رم ابراز خرسندی نمود. به گفته منابع دیپلماتیک، این دیدار نشان‌دهنده نقش رو به رشد ایتالیا در دیپلماسی بین‌المللی است.
حضور گروسی در رم و اظهارات او
همزمان با مذاکرات، «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به رم سفر کرد و با تاجانی دیدار داشت. گروسی در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، این دیدار را تأیید کرد و در گفت‌وگویی با شبکه تی‌جی۱ ایتالیا، مذاکرات ایران و آمریکا را «فرصتی تازه» اما «دشوار» توصیف کرد. وی اظهار داشت: «روند مذاکرات آغاز شده و این امر فرصت جدیدی برای رسیدگی به مسئله برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است، اما مسیر آسانی نخواهد بود.»
گروسی همچنین بر نقش محوری آژانس در راستی‌آزمایی و نظارت بر هرگونه توافق احتمالی تأکید کرد و افزود: «ایتالیا در حال ایفای نقشی کلیدی در صحنه جهانی است و این نقش روزبه‌روز پررنگ‌تر می‌شود.» او خاطرنشان کرد که حضورش در رم به‌منظور هماهنگی‌های اولیه است، اما هنوز مذاکرات به مرحله‌ای نرسیده که نیاز به دخالت مستقیم آژانس باشد.
جزئیات مذاکرات: پیشرفت در اصول و برنامه‌ریزی برای آینده
روند گفت‌وگوها: چهار ساعت مذاکره سازنده
دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که در اقامتگاه سفیر عمان در رم برگزار شد، حدود چهار ساعت به طول انجامید. به گفته عراقچی، این گفت‌وگوها در فضایی سازنده و با تمرکز بر مسائل هسته‌ای پیش رفت. وی در گفت‌وگو با صداوسیما اظهار داشت: «ما این‌بار موفق شدیم درخصوص یک سری اصول و اهداف به تفاهم بهتری برسیم. مذاکرات رو به جلو است و قرار شد وارد مرحله بعدی شود.»
وزیر خارجه ایران افزود که جلسات کارشناسی از روز چهارشنبه سوم اردیبهشت در عمان آغاز خواهد شد تا جزئیات فنی و چارچوب احتمالی توافق بررسی شود. او همچنین اعلام کرد که دور سوم مذاکرات روز شنبه ششم اردیبهشت در مسقط برگزار می‌شود تا نتایج جلسات کارشناسی ارزیابی گردد. عراقچی تأکید کرد: «مذاکرات صرفاً بر مسائل هسته‌ای متمرکز است و آمریکایی‌ها تاکنون هیچ موضوع غیرمرتبطی مطرح نکرده‌اند.»
بیانیه وزارت خارجه عمان: هدف، توافق منصفانه و پایدار
پس از پایان مذاکرات، وزارت خارجه عمان بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن به رایزنی‌های انجام‌شده اشاره شد. در این بیانیه آمده است: «سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و استیو ویتکاف، نماینده ریاست‌جمهوری آمریکا، با میانجی‌گری بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، توافق کردند که وارد مرحله بعدی گفت‌وگوها شوند.»
وزارت خارجه عمان هدف این مذاکرات را دستیابی به «توافقی هسته‌ای منصفانه و پایدار» دانست که ضمن تضمین عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، تحریم‌های اعمال‌شده علیه این کشور را رفع کند و به ایران اجازه توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را بدهد. بیانیه تأکید کرد: «فقط از طریق گفت‌وگو و ارتباطات شفاف می‌توان به تفاهمی معتبر و به نفع همه طرف‌ها دست یافت.»
تعهد ایران به مذاکرات هدفمند
«اسماعیل بقائی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در حاشیه مذاکرات اظهار داشت: «هیئت مذاکره‌کننده ایران با آمادگی کامل و جدیت در این گفت‌وگوها حضور دارد. تا زمانی که مذاکرات سازنده و هدفمند باشد، ما ادامه می‌دهیم.» وی افزود: «ما برای وقت تلف کردن اینجا نیستیم. هدف ما رفع تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران است.» بقائی تأکید کرد که حفظ دستاوردهای فنی و هسته‌ای ایران یک اصل غیرقابل‌تغییر است، اما ایران آماده همکاری برای رفع هرگونه شبهه درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود است.
حاشیه‌سازی‌های رسانه‌ای و پاسخ‌های رسمی
تکذیب شایعه تعلیق مذاکرات
در جریان مذاکرات، شایعاتی مبنی بر تعلیق ۱۵ دقیقه‌ای گفت‌وگوها به دلیل طرح مسائل غیرهسته‌ای توسط آمریکا منتشر شد. بقائی این شایعه را «جعلی» خواند و اظهار داشت: «هیچ وقفه‌ای در مذاکرات ایجاد نشده و گفت‌وگوها به‌صورت غیرمستقیم در اقامتگاه سفیر عمان ادامه دارد.» وی از رسانه‌ها خواست به اخبار نادرست توجه نکنند و افزود: «ما با تمرکز بر منافع ملی و بدون توجه به حاشیه‌سازی‌ها، کار را پیش می‌بریم.»
حضور اتفاقی سالوینی و توضیحات او
یکی از حاشیه‌های جالب توجه، حضور «ماتئو سالوینی»، معاون نخست‌وزیر ایتالیا، در نزدیکی محل مذاکرات بود. سالوینی که با لباس غیررسمی در حال عبور از مقابل سفارت عمان دیده شد، مورد توجه خبرنگاران قرار گرفت. او در پاسخ به سؤالات رسانه‌ها گفت: «من فقط برای خرید در این منطقه بودم و هیچ نقشی در مذاکرات ندارم.» وی افزود: «امیدوارم از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز مانند گرمایش بیمارستان‌ها و مدارس استفاده شود، نه برای ساخت سلاح.» این اظهارات در حالی مطرح شد که برخی رسانه‌ها حضور او را به مذاکرات مرتبط دانستند.
رد شایعه مذاکرات مستقیم
برخی رسانه‌های عربی مدعی شدند که هیئت‌های ایرانی و آمریکایی در یک اتاق حضور داشته‌اند، که این موضوع به معنای مذاکره مستقیم بود. بقائی این ادعا را قاطعانه رد کرد و گفت: «مذاکرات کاملاً غیرمستقیم است. دو هیئت در سالن‌های جداگانه مستقر هستند و وزیر خارجه عمان به‌صورت مرتب بین آنها در رفت‌وآمد است.» وی افزود: «این‌گونه فضاسازی‌ها غیرطبیعی نیست و ما در گذشته نیز با چنین اخباری مواجه بوده‌ایم.»
تأکید بر اطلاع‌رسانی دقیق
بقائی با انتقاد از برخی رسانه‌ها که به اخبار جعلی دامن می‌زنند، اظهار داشت: «وظیفه وزارت خارجه اطلاع‌رسانی دقیق است. رسانه‌ها باید از انتشار اخبار نادرست پرهیز کنند تا روند مذاکرات تحت تأثیر قرار نگیرد.» وی تأکید کرد که مذاکرات مشابه دور اول در مسقط، به‌صورت غیرمستقیم و با وساطت عمان برگزار می‌شود.
نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
اظهارات گروسی درباره نقش آژانس
رافائل گروسی در گفت‌وگو با رسانه‌ها بر نقش کلیدی آژانس در هرگونه توافق احتمالی تأکید کرد. وی گفت: «آژانس مسئولیت راستی‌آزمایی و نظارت بر تعهدات ایران در حوزه هسته‌ای را بر عهده دارد و هیچ نهاد دیگری نمی‌تواند این نقش را ایفا کند.» او افزود که حضورش در رم به‌منظور هماهنگی‌های اولیه است و هنوز مذاکرات به مرحله‌ای نرسیده که نیاز به دخالت مستقیم آژانس باشد.
پاسخ عراقچی به سؤالات درباره آژانس
عراقچی در پاسخ به پرس‌وجوی خبرگزاری ایرنا درباره حضور گروسی در رم اظهار داشت: «هنوز برای ورود آژانس به مذاکرات زود است، اما این نهاد در آینده نقش مهمی خواهد داشت. ما در گذشته نیز از مشاوره‌های کارشناسی آژانس استفاده کرده‌ایم.» وی تأکید کرد که ایران هیچ نهاد دیگری را برای نظارت بر تعهدات هسته‌ای خود نمی‌پذیرد.
چشم‌انداز آینده: جلسات کارشناسی و دور سوم مذاکرات
برنامه‌ریزی برای جلسات کارشناسی
عراقچی اعلام کرد که از روز چهارشنبه سوم اردیبهشت، جلسات کارشناسی در سطح متخصصان در عمان آغاز خواهد شد. وی گفت: «کارشناسان فرصت بیشتری برای ورود به جزئیات و طراحی چارچوب توافق دارند. ما در دور سوم مذاکرات در مسقط نتایج این جلسات را بررسی خواهیم کرد.» او مذاکرات را «مفید و خوب» توصیف کرد و افزود که گفت‌وگوها در فضایی مثبت برگزار شده است.
تأکید بر آرامش و پرهیز از گمانه‌زنی‌ها
وزیر خارجه ایران با اشاره به گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای اظهار داشت: «آنچه پشت میز مذاکرات می‌گذرد، ملاک است. مردم و رسانه‌ها نباید به شایعات توجه کنند.» وی افزود: «مذاکرات یکی از وظایف عادی وزارت خارجه است و نباید در جامعه هیجان یا التهاب ایجاد شود. ما با طمأنینه و دقت کار را پیش می‌بریم.»
عراقچی با استناد به سخنان رهبر انقلاب گفت: «نه دلیلی برای بدبینی زیاد وجود دارد و نه برای خوش‌بینی زیاد. ما مسیر میانه و معقولی را طی می‌کنیم.»
تعهد به منافع ملی
بقائی نیز با تأکید بر اولویت منافع ملی ایران اظهار داشت: «برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است و این موضوع بارها ثابت شده. حفظ دستاوردهای فنی و هسته‌ای یک ضرورت است، اما برای رفع شبهات آماده همکاری هستیم.» وی افزود که رفع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران باید با تضمین‌های معتبر همراه باشد.
امید به پیشرفت در مسقط
دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم با پیشرفت‌هایی در توافق بر اصول و اهداف همراه بود و زمینه را برای جلسات کارشناسی و دور سوم گفت‌وگوها در عمان فراهم کرد. با وجود حاشیه‌سازی‌های رسانه‌ای، طرفین بر تمرکز بر مسائل هسته‌ای و پیشبرد مذاکرات در فضایی سازنده تأکید دارند. نقش میانجی‌گری عمان و هماهنگی ایتالیا در این روند مورد تقدیر قرار گرفته و حضور گروسی در رم نشان‌دهنده اهمیت نظارت بین‌المللی بر هرگونه توافق احتمالی است. نتایج جلسات کارشناسی و مذاکرات آتی در مسقط می‌تواند گام مهمی در مسیر دستیابی به توافقی پایدار و منصفانه باشد که هم نگرانی‌های بین‌المللی را رفع کند و هم حقوق هسته‌ای ایران را تضمین نماید.
