رصدخبر | سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در سفری دو روزه به مسکو با ولادیمیر پوتین و سرگئی لاوروف دیدار و در نشست خبری مشترک با همتای روس خود، مذاکرات را سازنده خواند. انتقال پیام مقام معظم رهبری، تقویت روابط راهبردی و رایزنی درباره مذاکرات هسته‌ای از محورهای کلیدی این سفر بود.
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز پنج‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۴ (۱۷ آوریل ۲۰۲۵) در رأس هیأتی دیپلماتیک وارد مسکو شد. این سفر که به دعوت سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و در چارچوب مشورت‌های مستمر دو کشور به‌عنوان شرکای راهبردی انجام شد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. اهداف اصلی این سفر شامل انتقال پیام مکتوب مقام معظم رهبری به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، رایزنی درباره روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، و پیگیری مذاکرات غیرمستقیم اخیر ایران با آمریکا بود. نشست خبری مشترک عراقچی و لاوروف در روز جمعه ۲۹ فروردین نیز بر نتایج سازنده این سفر تأکید داشت.
ورود به مسکو و استقبال رسمی
عراقچی ظهر پنج‌شنبه در فرودگاه بین‌المللی ونوکووا مسکو مورد استقبال الکساندر دانگاچیف، مدیرکل آسیای وزارت امور خارجه روسیه، و کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، قرار گرفت. این سفر که از قبل برنامه‌ریزی شده بود، در ادامه دیدارهای متقابل مقامات دو کشور، از جمله سفر لاوروف به تهران در اسفند ۱۴۰۳، انجام شد. روابط ایران و روسیه به‌تازگی با امضای معاهده جامع راهبردی در دی‌ماه ۱۴۰۳ به سطح جدیدی ارتقا یافته است.
اهداف سفر
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، پیش از سفر اعلام کرد که عراقچی با مقامات ارشد روس درباره موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو خواهد کرد. یکی از اهداف کلیدی، انتقال پیام مکتوب مقام معظم رهبری به پوتین بود که به گفته عراقچی، بر گسترش روابط و پیشبرد پروژه‌های مشترک تأکید داشت. پیگیری اجرای معاهده مشارکت جامع راهبردی، که اخیراً در پارلمان روسیه تصویب شده، از دیگر اولویت‌ها بود. این معاهده با ۴۷ بند، همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی دو کشور را تقویت می‌کند و روابط تهران و مسکو را به سطح راهبردی ارتقا داده است.
عراقچی همچنین درباره مذاکرات غیرمستقیم اخیر ایران و آمریکا در عمان، که با میانجی‌گری این کشور و با حضور استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا، برگزار شد، با طرف روس تبادل نظر کرد. این مذاکرات بر برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌های غیرقانونی متمرکز بود.
دیدار با ولادیمیر پوتین
یکی از مهم‌ترین بخش‌های سفر، دیدار عراقچی با ولادیمیر پوتین در روز پنج‌شنبه بود. پوتین تأکید کرد که روابط مسکو و تهران کاملاً راهبردی است و امضای معاهده جامع همکاری ۲۰ ساله نشان‌دهنده تعهد دو کشور به این رابطه است. او خاطرنشان کرد که تغییرات احتمالی در روابط روسیه با دیگر کشورها، از جمله آمریکا، خللی در این روابط ایجاد نخواهد کرد.
عراقچی پیام مقام معظم رهبری را به پوتین تسلیم کرد. به گفته جلالی، این پیام بر گسترش روابط و پیشبرد پروژه‌های مشترک، از جمله در حوزه‌های اقتصادی و زیرساختی، تأکید داشت. پوتین نیز بر اهمیت پروژه‌های دوجانبه و نقش مستقل ایران و روسیه در عرصه جهانی تأکید کرد. بخشی از دیدار به مذاکرات هسته‌ای ایران اختصاص داشت و عراقچی توضیحاتی درباره گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا ارائه کرد. موضوعات منطقه‌ای مانند فلسطین و اوکراین نیز بحث شد و طرف روس گزارشی از گفت‌وگوهای خود با آمریکا درباره اوکراین ارائه کرد.
دیمتری پسکوف سخنگوی کرملین فردای آن روز گفت که پاسخ پوتین به رهبر انقلاب هم به عراقچی منتقل شد.
گفت‌وگوهای عراقچی و لاوروف
روز جمعه ۲۹ فروردین، عراقچی با سرگئی لاوروف دیدار کرد. این دیدار به بررسی طیف گسترده‌ای از موضوعات اختصاص داشت. لاوروف با استقبال از سفر عراقچی، بر اهمیت مشورت‌های مستمر دو کشور تأکید کرد و معاهده جامع راهبردی را گامی تاریخی خواند. او اظهار داشت که این معاهده نه‌تنها همکاری‌های اقتصادی و سیاسی را تقویت می‌کند، بلکه در برابر تهدیدات مشترک، از جمله تحریم‌های غربی، موضع مشترکی ایجاد کرده است.
عراقچی بر تعهد ایران به اجرای توافقات دوجانبه تأکید کرد و از تصویب معاهده در پارلمان روسیه استقبال کرد. او مذاکرات عمان را گامی مثبت، اما نیازمند پیگیری جدی، ارزیابی کرد و گفت که ایران به دنبال رفع تحریم‌های غیرقانونی است. لاوروف نیز از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرد و ابراز امیدواری کرد که این گفت‌وگوها به نتایج ملموسی منجر شود. او تأکید کرد که روسیه از هرگونه مذاکره‌ای بر اساس نتایج آن حمایت می‌کند و خواستار حفظ استقلال سیاست خارجی ایران شد.
دو طرف درباره تحولات منطقه‌ای، به‌ویژه وضعیت سوریه و فلسطین، گفت‌وگو کردند. عراقچی بر ضرورت توقف حملات رژیم صهیونیستی به غزه تأکید کرد و خواستار همکاری‌های منطقه‌ای برای حمایت از مردم فلسطین شد. لاوروف نیز با اشاره به نقش ایران و روسیه در حفظ ثبات منطقه، از هماهنگی دو کشور استقبال کرد.
نشست خبری مشترک لاوروف و عراقچی
در پایان مذاکرات، لاوروف و عراقچی در نشست خبری مشترک حاضر شدند. عراقچی مذاکرات را «سازنده» توصیف کرد و با اشاره به اینکه در دیدار همتای روس خود «در ارتباط با مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا» نیز صحبت کرده است، ادامه داد: ما از نقش روسیه در توافق برجام بسیار راضی هستیم و نقش بسیار مفیدی را در گذشته در این مسیر ایفا کرده است و انتظار داریم که در هر توافق جدیدی، روسیه نقش مکمل کننده خود را ادامه دهد و خوشحال هستم که آقای لاوروف امروز بنده را از نقش سازنده و کمک‌کننده خود در این مسیر مطمئن کردند.
وزیر خارجه ایران درباره مواضع متناقض مقامات آمریکایی با بیان اینکه «مواضعی که پشت میز مذاکره ارائه و مطرح می‌شود مورد حساب قرار می‌گیرد و منتظر هستیم که مواضع طرف مقابل را بشنویم»، گفت: اگر در طرف مقابل جدیت وجود وجود داشته باشد و به درخواست‌هایی غیرواقعی، غیرعملی و غیرمنطقی نداشته باشد و چنین درخواست‌هایی را مطرح نکنند رسیدن به توافق محتمل است.
عراقچی همچنین خبر داد که «موافقتنامه تجارت آزاد با منطقه اوراسیا تا چند ماه دیگر اجرایی می‌شود و این نقطه عطفی در حوزه روابط اقتصادی ایران با کشورهای این منطقه از جمله روسیه خواهد بود»،
لاوروف نیز اظهار داشت که روسیه آماده ایفای هر نقشی در مذاکرات ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای است. او گفت: «ما از گفت‌وگوهای عمان استقبال می‌کنیم و امیدواریم این مذاکرات به نتایجی ملموس منجر شود.» لاوروف معاهده جامع را نشانه‌ای از عمق روابط دو کشور دانست و افزود که این توافق در برابر فشارهای خارجی، از جمله تحریم‌ها، مقاومت ایجاد کرده است. او همچنین از هماهنگی ایران و روسیه در مسائل منطقه‌ای، از جمله حمایت از فلسطین، تقدیر کرد.
وزیر امور خارجه روسیه گفت: ایران آماده جستجوی توافقات پیرامون برنامه هسته ای خود منحصرا در چارچوب موضوع عدم اشاعه و بدون موضوعات غیر ضروری است.
وی تأکید کرد: تلاش‌ها برای تحمیل موضوعات غیرمرتبط با برنامه هسته‌ای در مذاکرات آمریکا و ایران غیرقابل قبول است
زمینه‌های همکاری دوجانبه
اجرای پروژه‌های مشترک، از جمله در حوزه انرژی، حمل‌ونقل و فناوری، در دیدارها و نشست خبری مورد توجه قرار گرفت. معاهده جامع راهبردی چارچوبی برای این همکاری‌ها فراهم کرده است. عراقچی و لاوروف بر تسریع در اجرای پروژه‌هایی مانند کریدور شمال-جنوب و همکاری‌های بانکی تأکید کردند. گسترش تجارت با استفاده از ارزهای ملی و کاهش وابستگی به دلار نیز بحث شد.
واکنش‌ها و اهمیت سفر
سفر عراقچی در شرایطی انجام شد که مذاکرات هسته‌ای ایران بار دیگر در کانون توجه جهانی قرار گرفته است. حمایت روسیه از این مذاکرات و تأکید پوتین بر استقلال روابط با ایران، پیامی روشن به غرب بود که مسکو شریکی راهبردی برای تهران باقی خواهد ماند. انتقال پیام مقام معظم رهبری نیز عمق روابط دو کشور و نقش رهبری ایران در هدایت سیاست خارجی را نشان داد.
این سفر در آستانه دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا در رم انجام شد. رایزنی‌های عراقچی با مقامات روس نشان‌دهنده تلاش ایران برای هماهنگی با متحدان کلیدی خود پیش از این مذاکرات است. آندری رودنکو، معاون وزیر خارجه روسیه، از مذاکرات عمان استقبال کرد و آن را گامی در جهت کاهش تنش‌ها دانست.
نقطه عطف روابط راهبردی ایران و روسیه
سفر عباس عراقچی به مسکو نقطه عطفی در روابط راهبردی ایران و روسیه بود. دیدار با پوتین، گفت‌وگوهای مفصل با لاوروف و نشست خبری مشترک نشان داد که دو کشور در برابر چالش‌های جهانی، از جمله تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای، موضع مشترکی دارند. انتقال پیام مقام معظم رهبری، تأکید بر اجرای معاهده جامع راهبردی، حمایت روسیه از مذاکرات هسته‌ای و رایزنی درباره مسائل منطقه‌ای، از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر بود. این سفر نه‌تنها روابط دوجانبه را تقویت کرد، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان بازیگری مستقل در عرصه جهانی تثبیت کرد.
