واکنش ها به سخنان الهام علی اف رییس جمهور آذربایجان در حد ابراز تعجب دیپلماتیک وزارت امور خارجه باقی نماند. نمایندگان آن کشور علیه ایران سخن راندند و نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم پاسخ دادند.
رییس جمهور آذربایجان به خبرگزاری آناتولی گفته بود که کامیون‌های ایرانی به طور غیرقانونی و منظم، پیش از آزادسازی منطقه قره‌باغ از اشغال ارمنستان در سال گذشته تردد کرده اند و باید به باکو مالیات بپردازند. او از رزمایش ایران هم انتقاد کرده بود.
علی اف گفت: این رخدادی بسیار تعجب‌برانگیز است. هر کشوری می‌تواند در خاک خودش رزمایش انجام دهد. این حق مسلم آنهاست. اما چرا حالا و چرا در مرز ما؟
چرا این رزمایش‌ها وقتی ارمنستان در منطقه‌های جبرائیل،فضولی و زنگیلان بود، انجام نمی‌شد؟ چرا این کار پس از اینکه ما این مناطق را پس از ۳۰ سال آزاد کردیم، انجام می‌شود؟
سخنگوی دستگاه دیپلماسی هم پاسخ داد که این یک موضوع حاکمیتی است و برای آرامش و ثبات کل منطقه انجام می‌شود.
هدف علی اف از بیان این سخنان چه بود؟ آیا به تنش در روابط باکو – تهران منجر خواهد شد؟ سفیران سابق ایران در جمهوری آذربایجان و ارمنستان دیدگاهی دیگر دارند.
علی اف به اسرائیل اجازه اقدام علیه ایران را نمی‌دهد
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان به دنیای اقتصاد گفته ” با وجود اینکه تحلیل‌های مختلفی نسبت به مواضع الهام علی‌اف در فضای سیاسی و رسانه‌ای ایران صورت گرفته، اما به‌نظر می‌رسد هدف اصلی وی، تامین تمامیت ارضی آذربایجان با کمک ترکیه و پاکستان و تاحدودی کجدار و مریز روسیه است.”
او گفت: ” تصور اینکه آذربایجان اهدافی نظامی را با همراهی ترکیه و اسرائیل علیه ایران داشته باشد دشوار است؛ چراکه دلیلی برای این اقدام از سوی ترکیه و آذربایجان وجود ندارد و اگر اسرائیل هم رویای چنین اشتباهی را در سر بپروراند، دست کم از طریق آذربایجان اقدامی نمی‌کند و علی‌اف هم اجازه چنین اقدامی را به صهیونیست‌ها نمی‌دهد.”
سوال خبرگزاری آناتولی از علی اف هدفمند بود
محسن پاکآیین، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان می گوید: “خبرگزاری آناتولی با مطرح کردن یک سوال هدفمند از رئیس‌جمهور آذربایجان، موضع وی را راجع به عبور و مرور کامیون‌های ایران و رفتن به قره‌باغ خواستار شد که در پاسخ، علی‌اف نیز گله کرد و گفت ایران باید به تمامیت ارضی آذربایجان احترام بگذارد. این در حالی است که ایران همیشه به تمامیت ارضی این کشور احترام گذاشته و از آن حمایت کرده است.
پاکآیین پاسخ علی‌اف را کاملا دور از انتظار دانست و گفت:” کامیون‌هایی که به آن منطقه می‌روند از بخش خصوصی هستند و اگر قانونی توسط بخش خصوصی کشوری مانند ایران نقض شود به این معنا نیست که ایران به تمامیت ارضی آذربایجان احترام نگذاشته است.”
وی افزود: “در عین حال بعد از این اتفاق دولت ایران به اتحادیه کامیون‌داران گفت که به قره‌باغ نروند و اگر از گوریس می‌روند عوارض جاده‌ای را بپردازند. ”
این دیپلمات ایرانی با بیان اینکه بخش خصوصی ترکیه امروز بازار کالاهای ارمنستانی به ویژه سبزی و میوه است و کالاهای ترکیه‌ای نیز به قره‌باغ صادر می‌شود، تاکید کرد که اگر قرار باشد به دلیل این قبیل کارهای بخش خصوصی، دولت‌ها متهم به نقض تمامیت ارضی کشورها شوند از ترکیه نیز باید سوال شود که چرا به آذربایجان بی‌احترامی کرده و در بازار قره‌باغ فعالیت دارد. به گفته سفیر سابق ایران، احتمالا علی‌اف در یک فضای احساسی قرار گرفته و به خبرگزاری آناتولی این‌چنین پاسخ داده است.
مسیر عبور برای ایران باید باز باشد
علی سقاییان، سفیر پیشین ایران در ارمنستان در خصوص اظهارنظر الهام علی‌اف، رییس‌جمهور آذربایجان به اعتماد گفت: من اعتقاد ندارم که اظهارات ایشان تند یا تهدید‌آمیز باشد. ایشان هم گفتند که هر کشوری حق دارد رزمایش‌های نظامی را در حدود مرزهای خود انجام دهد. اما بعد از این جمله یک «اما» اضافه کردند و پرسیدند «چرا در این موقعیت؟» به نظر من این سوال را باید از خود ایشان پرسید، اگر مقطع زمانی برگزاری رزمایش نامناسب است باید از خود ایشان پرسید که چرا باکو در این موقعیت زمانی با پاکستان و ترکیه مانور نظامی برگزار کرده است؟ در صورتی که ما با هر سه کشور رابطه بسیار خوبی داریم.
وی در مورد ادعای آذربایجان در خصوص کامیون‌های ایرانی که در منطقه تردد می‌کنند هم گفت: این بیش از هر چیز نقص در توافق سه‌جانبه آتش‌بس جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ میان باکو و ایروان با وساطت مسکو است. همواره از همین جاده تانکرها، اتوبوس‌ها و کامیون‌های باربری ما رفت و آمد و از اینجا عبور می کردند و هیچ اتفاقی نمی افتاد. همین چند هفته پیش هم تعدادی از نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان وارد بخشی از استان سیونیک شدند، ارمنستان هیچ مقاومتی نکرد.
این دیپلمات ایران گفت: باکو مدعی است که کامیون‌های ما برای عبور از این مسیر که نزدیک به ۲۰ کیلومتر از جاده از محل تحت تصرف باکو می گذرد، باید عوارض عبور از خاک آذربایجان پرداخت کنند. این مسائل جز اینکه باید بین باکو و ایروان حل شود، باید از سوی وزارت امورخارجه و سفرای ما در دو کشور هم پیگیری شود.
سقاییان گفت: به نظر من اظهارنظر سخنگوی وزارت امورخارجه در این زمینه منطقی و خوب بود. اعتقاد من این است که مواضع الهام علی اف خیلی هم تند نبود، در عین حال که بعد از رزمایشی که انجام شد در واقع اظهارات ایشان نوعی ژست گرفتن برای مصرف داخلی بود؛ وگرنه ایران هرگز تاکنون به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی جمهوری آذربایجان بی احترامی نکرده است، اما در عین حال اجازه هم نخواهد داد که امنیت ملی خودش متضرر شود، به ویژه نباید فراموش کنیم که نفوذ رژیم صهیونیستی در کنار مرزهای ایران به هیچ‌وجه قابل قبول نیست.
سفیر سابق ایران در ارمنستان اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی را در واکنش به اظهارات نمایندگان پارلمان جمهوری آذربایجان ارزیابی کرد و افزود: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت و شورای عالی امنیت ملی تعیین می شود. مواضع وزارت خارجه تاکنون مواضع دوستانه و منطقی بوده، شورای عالی امنیت ملی ما هم تاکنون موضع تندی اتخاذ نکرده است.
به هر حال نمایندگان مجلس و ائمه جمعه ما آزادند که در خصوص این مسائل بیان کنند. اما این اظهارات تعیین‌کننده سیاست خارجی کشور نیست و مواضع سیاست خارجی کشور توسط رییس‌جمهور، وزیر امورخارجه و سخنگوی وزارت امورخارجه بیان می شود. ما هم نشان داده‌ایم که خواستار حسن همجواری بودیم، هستیم و خواهیم بود.
سقاییان گفت: ما با هر دو کشور مرز مشترک داریم و قطعا باید مسیر عبور بین‌المللی هم از مسیر سیونیک- قاپان به سمت دریای سیاه و گرجستان باز باشد. همان‌گونه که ما اجازه می دهیم بدون هیچ مشکلی کالاهای مورد نیاز آذربایجان از طریق بندرعباس تا نقطه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و ترکیه برسد.
