رصد خبر | حقآبه هیرمند لحن کلام مقام‌های ایران نسبت به حاکمان افغانستان را تغییر داده است. اگر تاکنون اعلام می‌شد حاکمان افغانستان سهم ایران از هیرمند را قبول دارند، اکنون رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه از واژه «اخطار» در این باره استفاده می‌کنند.
ابراهیم رئیسی به حاکمان افغانستان اخطار داد که حق مردم سیستان و بلوچستان از آب هیرمند تضییع نشود و امیرعبداللهیان هم هشدار داد کاری نکنند که ایران از ابزار فشار در این زمینه استفاده کند.
شروع جریان خبری از هشدار حبیب‌الله دهمرده نماینده زابل در مجلس نسبت به بحران بی‌آبی در سیستان و بلوچستان بود. او از وزارت امور خارجه خواست حقآبه هیرمند را از افغانستان پیگیری کند.
پس از آن بود که نشست‌هایی با حضور نمایندگان مجلس و بخش‌های مختلف در دستگاه دیپلماسی برگزار شد.
در یکی از این جلسات، نمایندگانی از همه قشرهای مردم سیستان و بلوچستان حضور داشتند و از مشکلات منطقه گفتند. عکس یادگاری آنها با وزیر امور خارجه نشانی می‌داد که از هر تفکری در این استان دستکم یک نماینده در نشست وزارت امور خارجه حاضر بوده است. آنها از امیرعبداللهیان خواستند که حرفهایشان را در هیات دولت مطرح کند.
در نشست بعدی دولت، در۲۴ اردیبهشت، رئیس‌جمهور به وزیران خارجه و نیرو مأموریت داد مساله حقآبه ایران از رود هیرمند را به طور ویژه پیگیری کنند.
سفری کم‌سابقه به سیستان و بلوچستان
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در ۲۷ اردیبهشت با سرپرست وزارت خارجه دولت کنونی افغانستان درباره حقآبه هیرمند گفت‌وگو کرد و پس از آن به سیستان و بلوچستان رفت تا این موضوع را پیگیری کند. سفر رئیس دستگاه دیپلماسی برای حل بحران آب در یک استان مرزی کم‌سابقه است.
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان و سید رسول موسوی، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل منطقه ای آسیای جنوبی وزارت امور خارجه نیز وزیر امور خارجه را همراهی کردند.
هیات وزارت امور خارجه نشست‌هایی با مسئولان استان سیستان و بلوچستان داشت . پس از این نشست‌ها بود که لحن کلام رئیس دستگاه دیپلماسی نسبت به افغانستان و حقآبه هیرمند تغییر کرد.
امیرعبداللهیان خطاب به طالبان: تا دیر نشده دریچه‌های سد «کجکی» را باز کنید
وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی در سیستان و بلوچستان به ادعای مقامات افغانستانی اشاره کرد که گفته اند سد کجکی از آب کافی برخوردار نیست تا دریچه های آن را به روی ایران باز کنند.
امیرعبداللهیان گفت: ما به مقامات افغانستان به صراحت گفته ایم که باید تیم فنی ایران از این سد بازدید کند تا مبنای آن قضاوت شود که آیا در سد آب وجود دارد یا نه؟ قبل از اینکه به سیستان و بلوچستان بیایم با سرپرست وزارت امور خارجه هیات حاکمه موقت افغانستان در ارتباط با حق آبه ایران از هیرمند گفت‌وگو و رایزنی کردم.
وی تصریح کرد: درخواست روشن ما از طرف افغانستانی این است که تا زمان از دست نرفته است دریچه‌های سد کجکی را باز کنند تا هم مردم خودشان که در مسیر هستند و هم مردم در سیستان سیراب شوند.
امیرعبداللهیان گفت: آقای رییس جمهور تاکید کرده است از هر ابزاری برای حل مشکل حقابه مردم در جریان تعاملات با طرف افغانستانی استفاده کنیم.
اخطار رئیسی به طالبان
ابراهیم رئیسی هم که ۲۸ اردیبهشت برای افتتاح چند پروژه به سیستان و بلوچستان سفر کرده بود، گفت: دولت ما تلاش می‌کند از دریای عمان آب به مناطق مختلف شرق کشور برسد که اجرای این طرح زمان‌بر است، اما حقآبه‌ای را که مردم سیستان از رود هیرمند دارند، نمی‌شود مشمول مرور زمان کرد.
او گفت: می‌خواهم به حاکمان افغانستان عرض کنم که این سخن بنده را مطلب عادی تلقی نکنند، بسیار جدی بگیرند؛ به مسئولین و حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را سریعا بدهند.
رئیس جمهور با اشاره به برخی ادعاهای منتشره مبنی بر اینکه سد احداث شده بر روی هیرمند آب چندانی ندارد یا بخشی از آن رسوبات است، تصریح کرد: باید هر چه سریع‌تر این اجازه به کارشناسان ما داده شود تا این مسئله را بررسی کنند، اگر کارشناسان ما این مطلب را تایید کردند، بسیار خوب اشکال ندارد، در نبودن آب ما بحثی نداریم، اما اگر آب وجود دارد، این حق مردم سیستان و بلوچستان باید داده شود و ما به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم حق مردم ضایع شود.
وی تاکید کرد: بدانند دولت مصمم است حق مردم را در همه شئون بگیرد؛ این هم حق مردم استان است و ما دنبال می‌کنیم. در همه نقاط مرزی کشور و نه صرفا در اینجا حق مردم کشورمان را خواهیم گرفت. آب مسئله اصلی دنیای امروز است و اجازه نمی‌دهیم این حق مردم ایران از طرف هیچ کشوری ضایع شود.
رئیس جمهور با تاکید دوباره بر این نکته که مخاطبان این سخنان وی، باید این اخطار را کاملا جدی بگیرند، گفت: این سخنان بنده را بسیار جدی بگیرند و بعدا گله نکنند که به ما گفته نشد یا تصور می‌کردیم می‌شود با گفتار سیاسی و گذشت ایام از این مسئله گذر کرد، خیر گذشت ایام این مسئله را حل نمی‌کند. البته نماینده ما در افغانستان و استاندار سیستان و بلوچستان نیز این مسئله را از طریق گفتگو و دیپلماسی پیگیری می‌کنند اما از حاکمان افغانستان می‌خواهم که این مطلب بنده را بسیار جدی بگیرند و سریعا اقدام کنند که مردم سیستان و بلوچستان به حق‌شان برسند.
وی خاطرنشان کرد: حرف من را جدی بگیرید تا بعداً گلایه نکنند. دولت مصمم است حق مردم کشور را هرجا باشد بگیرد.
امیرعبداللهیان: همکاری نکنند از ابزار فشار استفاده می‌کنیم
وزیر امور خارجه با اشاره به حقابه ایران از رود هیرمند گفت: براساس معاهده این حق طبیعی ایران است و اگر لازم باشد از ابزار فشار برای وادار کردن آن بخش از هیأت حاکمه افغانستان که با اعطای حقابه ایران همکاری نمی کنند، استفاده خواهد شد.
امیرعبداللهیان اظهار داشت: ملاک و مبنای عمل، اظهارات سیاسی من و سرپرست وزارت خارجه افغانستان نیست. بلکه باید هیأت فنی از وزارت نیروی ایران به طور مشترک با طرف افغانستانی از سد کجکی بازدید کنند و میزان آب را بسنجند.
وی اضافه کرد: بر مبنای این سنجش باید اعلام شود که آیا در صورت رهاسازی آب، این آب به منطقه سیستان وارد می‌شود یا خیر؟
وزیر امور خارجه ادامه داد: در هر صورت، براساس معاهده این حق طبیعی ایران است و ما با جدیت این موضوع را دنبال می‌کنیم. اگر لازم باشد از ابزار فشار برای وادار کردن آن بخش از هیأت حاکمه افغانستان که با اعطای حقابه ایران همکاری نمی‌کنند، استفاده خواهد شد.
زنگ خطر ۶ سال پیش به صدا درآمد
زنگ خطر درباره بحران بی‌آبی در سیستان و بلوچستان را تابستان ۶ سال پیش وزارت امور خارجه به صدا درآورد.
شهریور سال ۱۳۹۶ ، سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه در مصاحبه با ایسنا از اهمیت آب در دیپلماسی کنونی گفت و توضیح داد که در چند دهه اخیر آب به یک دغدغه جهانی تبدیل شده و در همین چارچوب «دیپلماسی آب» و علمی به نام «سیاست آب» یا «هیدروپالیتیکس» شکل گرفته است؛ در برخی از دانشگاه‌های معتبر دنیا این رشته‌ها تدریس می‌شوند.
او گفت که بخشی به نام دیپلماسی آب در این معاونت شکل گرفته و دستیار ویژه‌ای سرپرستی این بخش را برعهده دارد. کمیته آب در وزارت خارجه، تشکیل شده و در جریان مذاکرات ایران و افغانستان بر تشکیل پنج کمیته کاری بین دو کشور توافق شد که یکی از آنها کمیته آب بوده است. مسئولیت این کمیته به معاونت حقوقی و بین‌الملل دستگاه دیپلماسی سپرده شده است.
عراقچی خاطرنشان کرد که درباره آب، سه موضوع تالاب‌های هامون، رود هیرمند و رودخانه هریرود بین ایران و افغانستان مطرح است و در کمیته آب که بین ایران و افغانستان تشکیل شده، بررسی می‌شود.
معاون سابق وزارت امور خارجه مساله تالاب‌های هامون را ” بی‌توجهی‌ها و تغییرات اقلیمی” عنوان کرد که موجب خشک شدن آنها شده است و درباره رودخانه هیرمند هم گفت: معاهده‌ای بین ما و افغانستان از سال‌ها قبل منعقد شده است، ولی قدیمی‌بودن این معاهده دلیل بر بی‌اعتباربودن آن نیست. از نظر دولت ایران و افغانستان این معاهده کماکان معتبر است.
او گفت : رودخانه هریرود، پرونده‌ای باز بین ایران و افغانستان است. هنوز هیچ رژیم حقوقی بین ما و افغانستان و همچنین ترکمنستان که به نوعی در این موضوع شراکت دارد، ایجاد نشده است.
عراقچی خاطرنشان کرد: موضوع چهارمی که در کمیته آب در حال بحث و رایزنی درباره آن هستیم، همکاری دو کشور ایران و افغانستان در حوزه آب است. مسائل آبی لزوما نباید به منازعه، مقابله و درگیری منجر شود، بلکه می‌توانیم از آن به‌عنوان موضوعی برای همکاری استفاده کنیم.
معاون سابق وزارت امور خارجه نسبت به بحران آب در خاورمیانه هشدار داد و گفت: جنگ آب موضوع جدیدی نیست و همیشه وجود داشته است. این احتمال وجود دارد که جنگ‌های آتی در این منطقه بر سر آب باشد بویژه آنکه ارزیابی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد تا سال ۲۰۲۵ کل منطقه خاورمیانه رسما به‌عنوان منطقه خشک شناخته خواهد شد که ایران نیز شامل آن می‌شود.
