رصد خبر| حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه گفت‌وگوی مبسوطی با شبکه خبری الجزیره قطر داشت و به پرسش‌هایی درباره مذاکرات احیای برجام، توافق ایران و عربستان و نیز بهبود روابط با برخی دیگر از کشورهای عربی پاسخ داد.
مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
دکتر امیرعبداللهیان، وزیر محترم امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، از اینکه با الجزیره گفتگو می‌کنید، متشکریم. طی روزهای گذشته شما بحث هایی با وزیر خارجه عربستان در قالب توافق ایرانی- سعودی داشتید؛ در خصوص چه موضوعاتی گفتگو داشتید؟
قبل از هر چیز به یکایک مخاطبین شبکه الجزیره سلام عرض می‌کنم؛ روز ۲۱ مارس من و همتای سعودی خودم آماده اولین گفتگوی تلفنی شدیم. ما در روزهای گذشته در یک مرحله، تماس تلفنی وزیر امور خارجه عربستان را داشتیم و در پاسخ به این تماس هم شب گذشته من با جناب آقای فرحان تماس تلفنی برقرار کردم. در گفتگوهای ایران و عربستان در پکن راجع به همه موضوعات گفتگو شد؛ اما فضای قالب گفتگوها به مباحث امنیتی و برخی سوءتفاهمات و در عین حال برخی مشکلاتی که بین دو طرف وجود داشت، برمی‌گشت. ما قبل از آن پنج مرحله گفتگوی امنیتی در بغداد داشتیم و سه دور گفتگوی امنیتی در مسقط انجام شد. در جریان سفر آقای دکتر رئیسی به پکن، آقای شی، رئیس جمهور چین ایده بازگشت روابط ریاض و تهران به حالت عادی و طبیعی را مطرح کردند. طبعاً در چارچوب گفتگوهای خصوصی که بین دو رئیس جمهور در پکن انجام شد جناب آقای دکتر رئیسی دیدگاه‌ها، مواضع و رویکرد خودشان را در خصوص روابط دولت ایران با همسایگان از جمله عربستان سعودی بیان کردند و در نهایت هم از ابتکار رئیس جمهور چین برای کمک به بازگشت روابط دو کشور ایران و عربستان به حالت طبیعی استقبال شد. ما در وزارت امور خارجه پیشنهاد کردیم که برای شروع، مدیران کل سیاسی وزارت خارجه دو کشور در پکن – یک هفته بعد از سفر آقای دکتر رئیسی – با یکدیگر دیدار کنند. در نهایت پیام رئیس جمهور چین را دریافت کردیم که این پیام حاوی آمادگی طرف سعودی برای دیدار سطح بالای امنیتی در پکن بود. طبعاً فردی که عربستان سعودی پیشنهاد کرد، همتای امیر دریابان شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی بودند. تصمیم بر این شد که نشست در این سطح در پکن برگزار شود.
شی حامل ابتکاری برای جمع‌بندی مذاکرات بغداد و مسقط بود
جناب وزیر، عذرخواهی می‌کنم. سنگ بنای گفتگوها میان ایران و عربستان در بغداد گذاشته شد. چگونه ناگهان چین وارد این روند شد و موضوع از سر گیری روابط میان دو کشور در چین اعلام شد؟
آقای شی و دولت چین رویکرد سازنده ای را در همکاری و تعامل با منطقه غرب آسیا پیگیری می‌کنند. خب طبعاً امنیت انرژی، ثبات و آرامش در منطقه برای سیاست های توسعه ای که آقای شی پیگیری می‌کنند حائز اهمیت است. در جریان سفر آقای شی به عربستان سعودی گفتگوهای اولیه ای بین مقامات عالی عربستان و چین در این رابطه انجام شد و در نهایت آقای شی حامل ابتکاری بودند برای جمع بندی همه آنچه که در بغداد و مسقط در سطح امنیتی بین دو کشور رخ داده بود. بیش از پنج روز مذاکرات فشرده و پیچیده ای در پکن انجام شد. شخص آقای رئیس جمهور – دکتر رییسی- بر همه ابعاد مذاکرات اشراف و نظارت داشتند و در نهایت توافق شد که وزرای خارجه دو کشور ظرف حداکثر دو ماه با یکدیگر دیدار و بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها انجام شود. در تماس تلفنی که با همتای خودم شب گذشته داشتم، توافق کردیم که در ماه مبارک رمضان نشست وزرای خارجه را برگزار کنیم. همکاران من در حال هماهنگی جزئیات، از جمله زمان و مکان دقیق برگزاری این دیدار هستند.
در مورد مکان این دیدار گزینه احتمالی وجود دارد؟
ایده‌هایی وجود دارد. در خصوص این ایده‌ها با جناب آقای فرحان گفتگو کردیم. فکر می‌کنم طی روزهای آینده، هم در مورد زمان و هم در مورد مکان اتفاق نظر خواهیم داشت. ما فکر می‌کنیم مهم تر از مکان و زمان، پیگیری و اجرای این توافقی است که در سطح بالا به تایید رؤسای دو کشور رسیده است. شما شاهد این بودید که در روزهای گذشته پادشاه عربستان از آقای دکتر رئیسی برای سفر رسمی دعوت کردند. متقابلاً جمهوری اسلامی ایران هم پاسخی متناسب و دعوت لازم را از پادشاه عربستان سعودی خواهند داشت. این نشان دهنده این است که اکنون اراده مقامات عالی دو کشور بر بازگشت روابط به حالت طبیعی و حتی توسعه مناسبات است. من در گفتگوی کوتاهی که کمتر از سه ماه پیش در اردن با آقای فرحان داشتم، در آنجا این دیالوگ بین ما تبادل شد که بازگشت روابط ریاض و تهران به حالت طبیعی نه تنها به نفع دو کشور و دو ملت، بلکه به نفع منطقه خواهد بود و خرسندیم که اکنون هر دو طرف در این مسیر گام بر می داریم و اطمینان داریم که نتایج آن برای منطقه خیر خواهد بود.
در خصوص مصر، یمن، لبنان، سوریه و عراق و بسیاری از مناطقی که تحت تاثیر تنش های ایران و سعودی قرار دارند؛ این توافق چگونه این کشورها را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟
اولین گفتگوهایی که ما تاکنون با مقامات عربستان انجام داده ایم و معروف است به گفتگوهای پکن، عمدتاً در چارچوب مسائل دو جانبه انجام شده است. البته قابل درک است که برخی از موضوعات و مسائل منطقه ای نیز تحت تاثیر این توافق قرار می‌گیرند. ما از آثار مثبت این توافق بر تحولات منطقه ای همواره استقبال می‌کنیم. اما آنچه که مربوط به یمن است؛ طبعا موضوع یمن مسئله‌ای است که اطراف یمنی در خصوص آن تصمیم می‌گیرند. ما همواره از برقراری آتش بس، رفع کامل محاصره انسانی و گفتگوهای یمنی-یمنی با هدف استقرار صلح و ثبات در یمن و در منطقه استقبال می‌کنیم.
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن هم چند روز پیش به تهران سفر کرد و شما با او دیدار کردید. این دیدار در خصوص پروسه صلح در یمن بود؟
گفتگوهایی از گذشته بین طرف های مختلف یمنی جریان داشته در عین حال مقامات یمنی ایده‌هایی را در چارچوب ابتکاراتی که نماینده سازمان ملل دنبال می‌کند، پیگیری می‌کنند. در سفری که ماه گذشته به ژنو داشتم دبیرکل سازمان ملل، آقای آنتونیو گوترش تاکید کردند که ما علاقمند هستیم برای برقراری ثبات و صلح پایدار در یمن تلاش ویژه ای را انجام دهیم. ما به آقای دبیرکل گفتیم که از هر ابتکاری که وجود داشته باشد و به تحقق این ایده کمک کند و اطراف یمنی از آن استقبال کنند، پشتیبانی خواهیم کرد. طبعاً یک هفته بعد از این دیدار نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور یمن به تهران آمدند؛ سپس به ریاض سفر کردند و بخش اصلی کارش هم دیدارشان با مقامات یمنی است که امیدوارم در نتیجه این ابتکار سازمان ملل و گفتگوهایی که با مقامات یمن دارند، شاهد پیشرفت در گفتگوها و بازگشت ثبات، آرامش و امنیت در یمن باشیم.
جناب وزیر! گزارش های مبنی بر این وجود دارد که در گذشته سعودی‌ها همواره ایران را به حمایت از حوثی‌ها متهم می‌کردند و امروز گزارش ها حاکی از این است که ایرانی‌ها قصد دارند این حمایت را به عنوان بخشی از توافق با عربستان، متوقف کنند.
ایران همواره نقش سازنده در کمک به صلح و ثبات و امنیت در منطقه داشته است و ما در ارتباط با تحولات منطقه ای به این نقش خودمان ادامه خواهیم داد. طبعا مبارزه با تروریسم یکی از ابعاد سازنده نقش ایران در منطقه به شمار می رود. در عین حال حمایت ایران از گفتگو و حوار سیاسی در منطقه در دستور کار جدی ماست.
به نظر می‌رسد که توافق با عربستان سعودی بر روابط با دیگر کشورهای عربی تاثیر می‌گذارد؛ منجمله بر گفتگوهای شما با اردن و گفتگوها برای توسعه روابط با مصر.
پیش از این من در دیداری که با ملک عبدالله، پادشاه اردن‌هاشمی داشتم؛ اولاً، حامل پیام آقای دکتر رئیسی بودم؛ ثانیاً، در آن دیدار ما با جناب ملک توافق داشتیم بر توسعه مناسبات تهران و امان. در حاشیه نشست عراق ۲ در اردن گفتگوی کوتاهی با آقای سیسی، رئیس جمهور مصر انجام شد. ما همواره از توسعه مناسبات با کشورهای مسلمان و کشورهای منطقه از جمله مصر و اردن استقبال کرده ایم و از هر گونه پیشنهاد و ابتکاری برای توسعه مناسبات استقبال می‌کنیم.
موانع برطرف شود آماده بازگشت روابط با بحرین هستیم
بحرین نیز جزء این لیست است. شما اعلام کرده اید که سلطان عمان در حال میانجی گری میان ایران و بحرین است.
در سفری که در هفته‌های گذشته سلطان عمان به بحرین داشتند، گفتگوهایی در خصوص وضعیت بین جمهوری اسلامی ایران و بحرین در سطح سران عمان و بحرین انجام شد. بعد از بازگشت جناب سلطان از منامه، وزیر امور خارجه عمان با من گفتگو کرد و از ابتکار سلطان برای پیشرفت مناسبات و حل موانعی که در مسیر مناسبات تهران و منامه وجود دارد، سخن گفتند. ما توافق کردیم در گام اول -صرفا- برای بازدید از سفارتخانه‌ها و اماکن دیپلماتیک دو کشور هیئت های فنی را اعزام کنیم. طبعاً هیئت ما به منامه رفت؛ البته مورد استقبال قرار گرفتند و با هماهنگی‌های طرف عمانی توانستند وظایف فنی خودشان را در موضوع بازدید از سفارتخانه و اماکن دیپلماتیک انجام دهند. ما همواره از روابط طبیعی بین تهران و منامه استقبال کرده‌ایم؛ اما از طریق سلطان عمان و از مجاری دیپلماتیک موانعی که در این مسیر وجود دارد را بیان کرده ایم. ایده‌هایی را طرف بحرینی مطرح کرده است. در حال دیالوگ و رایزنی‌های غیر مستقیم از طریق سلطان عمان در این موضوع هستیم. امیدوار هستیم که نسبت به هر آنچه که موانع عادی شدن روابط دو کشور است، دولت بحرین توجه بیشتری را به عمل آورد. طبعاً چنانچه آن موانع از میان برداشته شود، بازگشت روابط دو کشور به حالت طبیعی دست یافتنی خواهد بود.
جناب آقای دکتر امیرعبداللهیان! چه چیزی جو منطقه را تغییر داده است؟ تا همین چند سال پیش کل منطقه بر طبل رویارویی میزد، اما امروز همه در منطقه به دنبال صلح هستند؛ در حالی که دنیا مشغول جنگ دیگری در اوکراین است.
من فکر می‌کنم تحولات سریعی در منطقه در حال وقوع است؛ تحولاتی سریع با شیب تند. شاید ده سال پیش بحران‌های شدید و سریع با شیب تند در منطقه وجود داشت، به گونه ای که راه حل های سیاسی از بحران‌ها عقب مانده بودند. اکنون اتفاقی که در منطقه در حال وقوع است، منطقه در حال نزدیک شدن به یک درک بالایی از واقعیت ها است و تحولات شتابان بین المللی و درک جدید منطقه از این تحولات همه را به تمرکز بر گفتگو، صلح و امنیت در منطقه تشویق می‌کند. من فکر می‌کنم اکنون یک فضای جدید دیالوگ و همکاری فرا روی منطقه قرار دارد.
این دقیقا همان چیزی است که ما در حال حاضر در خصوص گفت و گوی میان ترکیه و سوریه شاهد آن هستیم. ایران و روسیه قرار است بخشی از این گفت و گو باشند. اینطور نیست؟
ما امیدوار هستیم که به زودی دور اول گفتگوهای سیاسی در سطح معاونین وزرای امور خارجه ایران، سوریه، ترکیه و روسیه برگزار شود. ما از گفت و گوهای چهارجانبه در سطوح مختلف برای رفع سوء تفاهم ها و حل مشکلات بین ترکیه و سوریه استقبال می‌کنیم. من در دو سفر به ترکیه و سوریه در این رابطه با جناب آقای اردوغان و جناب آقای بشار اسد از نزدیک گفت و گو کردم. با مقامات روسیه هم در سطح رؤسای جمهور دو کشور گفتگو های مهمی انجام شد. آقای دکتر رئیسی همواره از ابتکاراتی که به رفع تنش ها و سوء تفاهم ها در منطقه کمک کند، استقبال می‌کنند و شخص آقای رئیس جمهور برای شکل گیری گفت و گوهای چهارجانبه با هدف حل مشکلات بین ترکیه و سوریه پشتیبانی و حمایت می‌کنند. این اتفاق هم به تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای برمی‌گردد و درک نزدیکی که رهبران کشورها و سیاسیون کشورها از اوضاع جدید جهانی پیدا کرده اند.
طرح مجلس ایران برای تعیین مهلت مذاکرات
برخلاف پیشرفت دیپلماسی منطقه ای، در خصوص برجام و گفت و گوهای هسته ای بعد از مدت ها شاهد هیچ اتفاق خاصی نیستیم.
ما در دولت جدید ایران با هدف رسیدن به توافق و بازگشت همه طرف ها به تعهداتشان در برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) کار جدی را شروع کردیم. همکاران من هفته‌ها و ماه‌ها در وین با ۱+۴ به طور مستقیم گفتگو و با نماینده آمریکا به طور غیر مستقیم پیام هایی را تبادل کردند. در ماه‌های قبل از شروع اغتشاشات و مداخلات خارجی پاییز در ایران، این تبادلات پیام به شکل غیر مستقیم اما فعال بین ایران و آمریکا با هدف لغو تحریم ها تداوم پیدا کرد. در اغتشاشات پاییز، برخی کشورها و از جمله آمریکا با مداخلات خود دچار خطا شدند. ما الان در نقطه ای قرار داریم که رسیدن به توافق و جمع بندی توافق می‌تواند دست یافتنی باشد؛ به شرطی که طرف آمریکایی واقع‌بینانه برخورد کند.
نقش پارلمان ایران در قبال برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) هم مهم است. در – سطح برخی نمایندگان – پارلمان این ایده وجود دارد که دولت برای همیشه نباید در مسیر مذاکره برای بازگشت همه طرف ها به برجام قرار داشته باشد و آنها معتقد هستند که فرصت گفت و گو و مذاکره همیشگی و دائمی نمی‌تواند باشد.
ما امروز در مسیر همکاری نیرومند بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی IAEA قرار داریم. اخیراً هم هیئت هایی بین ما تبادل شده؛ از جمله آقای گروسی به تهران آمدند. ما در سطح فنی به همکاری‌های مان با آژانس ادامه می‌دهیم.
همکاری ایران و آژانس و بازگشت همه طرفها به تعهدات خود در برجام همچنان در دستور کار ما قرار دارد و ما مذاکره و دیپلماسی را مسیر مناسبی برای حل مسأله می دانیم.
گفت‌وگوی فنی با آژانس در جریان است
هیاتی از آژانس در چند روز گذشته به تهران سفر کرده بودند.
در سطح فنی بین ما و آژانس گفتگوهای فنی جریان دارد.
شما چند روز پیش اعلام کردید که توافقی برای تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا وجود دارد؛ اما طرف آمریکایی در بالاترین سطح این موضوع را رد کرد.
ما از مارس سال گذشته متن یک صورتجلسه را در خصوص تبادل زندانیان روی میز داریم. در هفته‌های گذشته برای به روز کردن آن، متن پیام ها و یادداشت های غیر رسمی(non-paper) بین ایران و آمریکا تبادل شد. ما موضوع آزادی و تبادل زندانیان را یک مسئله کاملاً انسانی می دانیم. تهران آمادگی دارد در چارچوب گفت و گوها و توافقات قبلی، نسبت به تبادل زندانیان به عنوان یک موضوع کاملاً انسانی اقدام کند. این بستگی به گام نهایی و جمع‌بندی نهایی گفتگوهای غیر مستقیمی دارد که بین دو طرف در هفته‌های گذشته جریان داشته است. اما مباحث فنی وجود دارد که امیدوار هستم به نتیجه برسد و این مسئله کاملا انسانی محقق شود.
آیا سفر وزیر مشاور در امور خارجه دولت قطر به تهران به این گفت و گوها ارتباط دارد؟
طبعاً قطر همواره در مسیر کمک به جمع بندی مذاکرات قبلی، چه در موضوع زندانیان و چه در موضوع مذاکره برای لغو تحریم ها ، تلاش های سازنده ای را داشته است و به این تلاش های خود ادامه می دهد.
از فرصتی که اختصاص دادید، سپاسگزاریم.
موفق باشید.
وزارت امور خارجه
